Lục trần là gì
Trong Phật giáo, Lục nhập (tiếng Pāli: Saḷāyatana; tiếng Phạn: ṣaḍāyatana) là một thuật ngữ chỉ cho sáu cặp cơ quan-đối tượng của các giác quan và là liên kết thứ 5 trong chuỗi 12 nhân duyên. Trong đó, từ āyatana được dịch là "vị trí của giác quan" (sense base), "môi trường của giác quan" (sense media), "phạm vi của giác quan" (sense sphere).[1] Trong Phật giáo, Lục Nhập có tất cả: Show
Sáu cặp nội-ngoại nhập bao gồm:[Ghi chú 1]
Các nhận thức luận của Phật giáo và các tôn giáo Ấn Độ khác[7][8] cho rằng có "sáu giác quan" thay vì là năm như của các nước phương Tây. Theo đạo Phật, "ý" đại diện cho một căn, là cái tương tác với những đối tượng của giác quan - bao gồm: xúc, thọ, tưởng và hành.[5][9] Mục lục
Trong Chánh Tạng PaliSửa đổiTrong Tứ Diệu Đế, Đức Phật đã xác định rằng nguồn gốc của khổ đau (tiếng Pali, Phạn: dukka) là Ái (tiếng Pali: taṇhā, tiếng Phạn: tṛṣṇā). Trong chuỗi 12 Nhân Duyên, Đức Phật xác định rằng Ái được sinh ra từ Thọ mà Thọ được sinh ra từ Xúc của Lục Nhập (Xem hình 2 bên dưới). Vậy nên, để vượt qua Ái và những kết quả đau khổ, người đó nên phát triển sự kiểm soát, sự kiềm chế và sự hiểu biết tường tận về Lục Nhập.[10] Các ngữ cảnh của Lục NhậpSửa đổi
Xuyên suốt qua Chánh tạng Pali, Lục Nhập được nói đến trong hàng trăm bài kinh.[12] Trong những bài kinh khác nhau đó, Lục Nhập được xem xét theo những cách khác nhau, bao gồm:
"Bốc cháy cùng với tham, sân, si"Sửa đổiTrong kinh "những con rắn độc" (Asivisa Sutta, SN 35.197), Đức Phật liên kết 6 nội xứ (lục căn) là "ngôi làng trống" và 6 ngoại xứ (lục trần) là "những tên cướp trong làng". Việc sử dụng phép ẩn dụ này, Đức Phật đã nhân hóa các lục căn "trống"[19] như là bị tấn công bởi các lục trần "đáng ưa thích và không đáng ưa thích".[20] Đâu đó trong cùng bộ kinh (SN 35.191), đệ tử thanh văn bậc nhất của Đức Phật - Xá Lợi Phất đã chỉ rõ rằng sự đau khổ thực tế liên quan đến 6 căn và 6 trần không phải là thành phần vốn có của 6 căn trần đó mà là do "kiết sử" (ở đây được xác định là "tham đắm") là cái sinh ra khi có tương tác giữa một căn và một trần.[21] Trong Kinh "Bài giảng về lửa" (Adittapariyaya Sutta, SN 35.28), được thuyết một vài tháng sau khi Đức Phật giác ngộ, Đức Phật mô tả tất cả các xứ và các quá trình tâm thức liên quan như sau:
Dập tắt ngọn lửa khổSửa đổiĐức Phật đã dạy rằng, để có thể thoát khỏi những nguy hiểm từ Lục nhập, người đó cần phải nắm bắt rõ 6 nội-ngoại xứ mà không có sự ô uế. Trong "Đoạn diệt những kiết sử" (SN 35.54), Đức Phật đã nêu ra rằng người nào đoạn diệt các kiết sử "khi người đó biết và thấy... là vô thường" (tiếng Pali: anicca) 6 căn, 6 trần, 6 thức, 6 xúc và 6 thọ[23]. Một cách tương tự, trong "Nhổ gốc các kiết sử" (SN 35.55), Đức Phật nói rằng người nào nhổ tận gốc các kiết sử "khi người đó biết và thấy... là vô ngã" (anatta) năm cái 6 đã đề cập ở trên. Để thúc đẩy cách nhận biết, nhìn thấy sâu sắc và sự giải thoát khỏi khổ đau, trong Kinh Niệm xứ (Satipatthana Sutta) (MN 10) Đức Phật đã hướng dẫn các Tỷ-Kheo cách thiền trên các nội-ngoại xứ và phát triển của kiết sử như sau:
Trong văn bản Pali thời sauSửa đổiVimuttimagga, Thanh tịnh đạo (Visuddhimagga), các luận giải Pali và những luận giải nhỏ khác đã đóng góp cho kiến thức truyền thống về Lục Nhập. Hiểu về lục nhậpSửa đổiKhi Đức Phật nói về việc "hiểu rõ" mắt, tai, mũi, lưỡi và thân, đó có nghĩa là gì? Dựa theo sổ tay thiền định trong tiếng Sinhala vào thế kỉ tứ I sau công nguyên, Vimuttimagga, các căn có thể hiểu là đối tượng được cảm nhận, thức được phát sanh, cơ quan cảm thụ, và nguyên tố chính hoặc thứ yếu liên quan mà nó hiện hữu hơn các yếu tố còn lại. Những đặc điểm trên được tổng hợp ở bảng bên dưới:
Trong cuốn Thanh tịnh đạo (Visuddhimagga) được viết vào thế kỉ thứ V sau công nguyên, đã cung cấp những bản mô tả tương tự, ví dụ như "kích cỡ chỉ bằng cái đầu của một con rận" cho vị trí cảm thụ của mắt (Pali: pasāda; còn được gọi là, "bộ phận có thể cảm nhận giác quan, nơi tiếp nhận giác quan, bề mặt nhạy cảm"), và "trong vị trí giống như là cái móng của con dê" đánh giá cho cảm thụ của mũi (Vsm. XIV, 4752). Thêm vào đó, cuốn Thanh tịnh đạo mô tả các căn theo bốn yếu tố sau:
Vậy nên, ví dụ như nó mô tả con mắt như sau:
Về lục căn thứ sáu là ý xứ (mano), những tiểu luận giải Pali phân biệt giữa thức sinh ra từ năm giác quan vật lý và thức sinh ra từ quan điểm cơ bản thời kì sau về "sự liên tục của sự sống" hoặc " ý không có thức" (bhavaṅga-mana) Những gốc rễ của trí tuệSửa đổiTrong cuốn Thanh tịnh đạo (Visuddhimagga), ngài Phật Âm (Buddhaghosa) định nghĩa rằng nhận biết về Lục Nhập là một phần của "đất" trí tuệ giải thoát. Những bộ phận khác của "đất" này bao gồm Ngũ Uẩn, Ngũ căn- Ngũ lực, Tứ Diệu Đế và 12 nhân duyên. Các khái niệm Phật giáo liên quanSửa đổi
Xem thêmSửa đổi
Ghi chúSửa đổi
Tham khảoSửa đổi
|