Cảnh trong phim Cái tên khắc sâu trong tim người - Ảnh: NF
Đài Loan năm 1987 bị kìm kẹp bởi thiết quân luật trong vòng 38 năm [1949 - 1987]. Trương Gia Hán là cậu út sinh ra trong một gia đình có người cha độc tài. Nếu điều đó vẫn chưa đủ để nói về những khó khăn tuổi trưởng thành của Gia Hán thì xin bổ sung thêm rằng: Gia Hán đang yêu, người cậu yêu lại là cậu bạn thân nhất.
Sự dữ dội của khát khao tuổi trẻ
Trình chiếu vào cuối năm 2020 ở Đài Loan, Cái tên khắc sâu trong tim người đã thu về hơn 100 triệu Đài tệ [hơn 82 tỉ đồng]. Phim xác lập thêm kỷ lục khi trở thành bộ phim thuộc chủ đề LGBTQ [đồng tính, song tính, chuyển giới hoặc đa dạng giới] có doanh thu phòng vé cao nhất mọi thời ở Đài Loan trước khi phát hành trực tuyến.
Đạo diễn Liễu Quảng Huy, trong cuộc trò chuyện gần đây với tờ Time, đã không giấu diếm rằng cốt truyện Cái tên khắc sâu trong tim người được lấy cảm hứng từ chính cuộc đời mình. "Đây là bộ phim về mối tình đầu của tôi, và mối tình đầu của tôi là câu chuyện về một chàng trai thích một chàng trai khác" - đạo diễn bộc bạch.
Sau lưng nhân vật Trương Gia Hán [Trần Hạo Sâm đóng] là cả một phông nền lịch sử xã hội đầy biến động. Trong một thế giới mà tự do cá nhân bị bóp nghẹn, trường học rơi vào thế trên đe dưới búa với áp lực của cường quyền và cả thân quyền, Gia Hán phải đấu tranh cho chính khát vọng yêu đương của mình, một thứ tình yêu câm lặng và bế tắc.
Vào cái năm 1987 đó, thiết quân luật ở Đài Loan bị dỡ bỏ. Xem phim, khán giả có thể thấy cùng với sự kiện lịch sử, một thế hệ nổi loạn ra đời như những con ngựa chứng vừa mới tháo cương mà đại diện là nhân vật Vương Bách Đức [Tằng Kính Hoa đóng] có biệt danh Birdy.
Như biệt danh của mình, Birdy tự do và say mê sự tự do. Cậu yêu đương, khám phá những tò mò tính dục đầu đời, cậu bày trò để lấy lòng bạn gái. Birdy điển hình cho những nhân vật trai hư hấp dẫn thường xuất hiện trong các phim thanh xuân. Nhưng cạnh Birdy, phần sáng [là Gia Hán] và phần tối hợp nhau trong sự dữ dội của khát khao tuổi trẻ. Một nỗi khát khao nhiều bồng bột trong hành trình đi tìm ý nghĩa của tồn tại, trả lời câu hỏi nguyên sơ và căn bản nhất: ta là ai?
Ta là ai? Đến cuối cùng cả hai nhân vật dường như đã tìm được câu trả lời. Khi họ đã già, khi Đài Loan chỉ còn là ký ức, tất cả những nhiệt huyết của tuổi trẻ đã tiêu biến, chỉ còn lại một thứ tình cảm âm ỉ qua thời gian được duy trì bằng tiếc nuối, hoài nhớ mà không gì thể hiện rõ bằng lời của Birdy trong lần hội ngộ rất nhiều năm sau này: "Năm đó tôi đã rất yêu cậu".
Cuộc đấu tranh của cộng đồng LGBTQ
Thật dễ dàng biết bao để khán giả đặt lên bàn cân so sánh giữa Cái tên khắc sâu trong tim người với một bộ phim cùng chủ đề như Call me by your name chẳng hạn. Dẫu vậy, bộ phim của Liễu Quảng Huy không chỉ khắc họa cái đẹp bi ai của một chuyện tình chớm nở âm thầm mà dữ dội. Ông muốn diễn tả cuộc đấu tranh kéo dài ba thập niên của cộng đồng LGBTQ ở Đài Loan.
Trong một phân cảnh, hai nhân vật chính đang đi trên đường và chứng kiến nhà hoạt động Kỳ Gia Uy đang biểu tình, trên tay ông là tấm bảng ghi dòng chữ "đồng tính không phải bệnh", sau đó cảnh sát ập đến bắt ông. Kỳ Gia Uy là một nhân vật có thật, ông được tạp chí Time bình chọn là một trong "100 người có ảnh hưởng nhất năm 2020". Đạo diễn Liễu nói ông muốn đưa phân cảnh này vào phim để tri ân nhà hoạt động họ Kỳ. Ngoài đời thực, đoàn làm phim cũng đã gặp gỡ Kỳ Gia Uy để xin những chỉ dẫn cho vai diễn, thậm chí đã sao chép lại bộ trang phục làm từ bao cao su Kỳ từng mặc trong quá khứ để tái dựng trên phim.
Cái tên khắc sâu trong tim người mạnh ở những tiểu tiết như vậy. Bộ phim đã rất dễ biến thành kiểu tình yêu học đường nhàm chán nhưng cuối cùng đã thoát ra được.
Nổi lên giữa những tao đoạn của lịch sử, Birdy và Gia Hán vẫn là hai nhân vật đại diện cho cuộc chiến lặng lẽ suốt nhiều thập niên trên hòn đảo này.
Đài Loan là một trong số nơi hiếm hoi ở châu Á hợp thức hóa hôn nhân đồng giới vào năm 2019. Nhóm nhạc sĩ viết ca khúc chủ đề cho phim đến từ Malaysia và Singapore - những nơi vẫn còn hình sự hóa hôn nhân đồng tính. Vào ngày ca khúc này được xướng tên nhận giải nhạc phim xuất sắc nhất tại liên hoan phim Kim Mã danh giá, có lẽ nó đã góp thêm một chiến thắng nhỏ trong cuộc chiến đòi quyền bình đẳng sẽ còn kéo dài.
Dường như những biến động chính trị xã hội ở Đài Loan có hấp lực lạ kỳ khiến các nhà làm phim vào thế phải đề cập đến một khi đã đặt nhân vật vào bối cảnh này. Từ Bi tình thành thị [1989] đến A Brighter Summer Day [1991] và gần đây là Phản hiệu [2019], lịch sử Đài Loan hiện ra từ kháng Nhật đến thời kỳ khủng bố trắng; và với Cái tên khắc sâu trong tim người đặt mốc 1987, Liễu Quảng Huy nối tiếp các nhà làm phim khép lại một giai đoạn lịch sử.
NỮ LÂM
Tính ra cũng được gần 1 năm kể từ khi mình quay lại coi phim Đài Loan và theo dõi các diễn viên bên Đài. Phải công nhận là phim Đài trong những năm gần đây chế tác tuyệt thật, cảm giác không đi theo số đông như bên Đại Lục, lặng lẽ nhưng dần khẳng định vị trí của mình trong lòng những người yêu phim. Nếu bạn nào muốn tìm phim Đài coi thì có thể follow trang Trạm Đài Loan. Mấy phim nhà này vietsub toàn chất lượng.
Những ấn tượng đầu
Quay lại chủ đề chính, thực ra ấn tượng đầu tiên của mình về Your Name Engraved Herein [Cái Tên Khắc Sâu Trong Tim Người] không phải là diễn viên, hay cái mác BL 18+, mà là bản nhạc phim cực da diết và day dứt. Chính nhạc phim đã thôi thúc mình đi coi thử phim. Đây là lần đầu tiên mình nghe nhạc phim mà thấy tim như có mảnh dằm, đọc lời thôi nước mắt cũng đủ rơi rồi.
Có lẽ vì quá ngóng trông và kỳ vọng, mình đã thoáng hụt hẫng và thất vọng về cái kết mở khi coi trong lần đầu. Câu chuyện của họ vẫn dở dang, 30 năm thanh xuân thoáng cái trôi qua trong nháy mắt. Sau này mình có dịp coi những cảnh bị cắt, và đến lần coi thứ 2, mình mới để ý phim có after credit, lúc này mình mới tường tận hiểu rõ những dấu chấm lửng mà đạo diễn và biên kịch vẽ nên.
Phim mở đầu với dòng trích dẫn nổi tiếng trong Nhã Ca 8:7:
“Nước không dập được tình
Lũ cũng chả nhấn chìm
Nếu ai đem hết tài sản mua ái tình
Ắt sẽ bị người đời khinh rẻ.”
Những dòng này phần nào đó cũng đã tóm tắt được nỗi lòng của hai nhân vật chính. Đó là tấm chân tình rất mực sâu sắc, đặt trên rào cản của xã hội và định kiến của thời đại.
Tình yêu đồng giới trong bối cảnh xã hội đương thời
Your Name Engraved Herein không chỉ kể câu chuyện tình yêu của hai thiếu niên thuở mới lớn, mà còn khắc hoạ quãng thời gian lịch sử đầy biến động, đó là năm 1987, khi Thiết Quân Luật ở Đài Loan bị gỡ bỏ. Trong không gian hoài niệm, ở thời thanh xuân lắm mộng mơ đó, Trương Gia Hán [Trần Hạo Sâm] đã gặp Birdy, người con trai hoang dã có nụ cười bừng sáng, rực rỡ như ánh mặt trời. Cậu ấy tên thật là Vương Bách Đức [Tăng Kính Hoa], biệt danh là Birdy. Sau này Gia Hán mới biết Birdy không phải là “kẻ ngốc”, mà là tên của một tên của một bộ phim, kể về hai người bạn tốt, một người thì rất mực bình thường, kẻ còn lại vô cùng điên rồ.
Hai người bạn đó cũng chẳng khác Bách Đức và Gia Hán là bao. Nếu Gia Hán là con trai của một gia đình công giáo, có người cha hà khắc, người mà đến mơ ước làm nhạc sĩ của cậu cũng bị khinh thường, thì Birdy lại là một thiếu niên tự do, ngông cuồng và đầy nổi loạn. Cậu sẵn sàng tè bậy vào xe của quản giáo, trèo tường đi mua đồ ăn khuya, hay thậm chí là nhịn thở đến mức gần ngất ở bể bơi. Chẳng việc gì mà Birdy không dám làm.
Ở bên Birdy, cuộc sống khuôn mẫu của Gia Hán dần được tháo bỏ, thay vào đó là là dư vị tuyệt vời của cuộc sống, sống và điên hết mình trong những tháng năm thanh xuân. Có lẽ vì dần tìm ra được bản thân khi ở bên Birdy, không biết từ lúc nào, Gia Hán đã đem lòng thầm thương trộm nhớ cậu bạn.
Mối tình của hai chàng trai thực ra đã bắt đầu từ những khoảnh khắc vô cùng nhỏ bé và dung dị. Họ chia nhau những chiếc hạt đậu rang trong một đêm yên tĩnh, mà sau này Gia Hán khi nhớ lại đã nói rằng:
Những thanh âm đó, trong một đêm yên tĩnh như thế nghe cứ như nhịp tim vậy.
Họ cùng nhau du ngoạn Đài Bắc, hoà vào dòng người khóc than cho buổi lễ tưởng niệm tổng thống Tưởng, hay những ngày hè nóng bức, cùng nhau nằm chen chúc trên chiếc giường chật hẹp để nghỉ trưa. Tình yêu của họ cứ vậy bừng nở từ lúc nào chẳng hay.
Nhưng nếu dừng lại ở đó, thì có chăng Your Name Engraved Herein chỉ là một bộ phim tình yêu đồng giới bình thường. Cái hay của bộ phim còn nằm ở cách câu chuyện được đặt trong bối cảnh lịch sử xã hội vô cùng đặc biệt, mà người coi thông qua đó cảm nhận được cái khao khát nhân quyền, tự do, và tình yêu đôi lứa của những nam nữ thanh niên của thời đại khi ấy.
Những năm 80 của Đài Loan, tuy thời kỳ Thiết Quân Luật đã qua đi, nhưng những tàn dư trong chế độ cũ, vốn được cho là độc đoán chuyên quyền vẫn còn sót lại trong tư tưởng và văn hoá người Đài Loan. Đó là tinh thần kỷ luật quân đội, là tư tưởng đặt nặng thành tích thi cử và sự nghiệp của người châu Á, hay định kiến đối với người đồng giới. Những điều đó đã được đạo diễn khéo léo lồng ghép trong những chi tiết vụn vặt xuyên suốt bộ phim. Từ cách người giám thị nói với cha Oliver rằng: “Con trai độ tuổi này rất sung mãn, lỡ tụi nó trượt kì thi đại học thì làm thế nào?”, hay người giám khảo cuộc thi âm nhạc thẳng tay đánh trượt nhóm biểu diễn vì phần trình bày quá ủy mị. Một nam sinh công khai đồng tính ngày ngày bị bắt nạt. Mình không cách nào quên được cái cảnh cậu bạn đó bị đánh đập tàn nhẫn, để rồi thốt ra một câu: “Nên đánh cho đến khi bị chảy máu, để chất độc trong tao phun hết lên người tụi mày. Từng thằng một.”
Trong bối cảnh đó, Birdy và Gia Hán chính là những đại diện cho cả một thế hệ người trẻ tràn đầy nhiệt huyết, có sức khoẻ và khao khát được tự do. Nhưng ngày đó, nam nữ yêu nhau còn khó khăn, huống gì là tình yêu đồng giới. Đây dường như là điều không thể chấp nhận được trong xã hội bấy giờ, thậm chí bị coi là một loại virus gây bệnh, một điều đáng kinh tởm.
Một phân cảnh đặc biệt trong phim, đó là khi Birdy và Gia Hán bắt gặp một nhà hoạt động trẻ tuổi nam mặc váy cưới và đấu tranh cho hôn nhân đồng tính. Nhân vật này thực ra có thật ngoài đời, tên là Kỳ Giai Uy. Anh bị cảnh sát bắt và buộc phải mang lại trang phục bình thường. Nó giống như một lời nhắc nhở gửi tới giới trẻ Đài Loan khi ấy: Có lẽ Đài Loan đang dần thay đổi, nhưng sẽ vẫn có những khuôn phép và giới hạn đặt ra, trong đó có tình yêu đồng giới.
Bên cạnh những định kiến mà xã hội đề ra, tình cảm của Gia Hán và Birdy còn gặp phải những trở ngại từ đức tin Công giáo. Điều này đã được thể hiện qua những đoạn hội thoại chất vất giữa Gia Hán và cha Oliver:
– Vậy là Cha có thể thích con gái, còn con thì không thể thích con trai?
– Nói cho con biết, tình yêu của Cha và con rốt cuộc khác nhau ở đâu?
– Con thà xuống địa ngục còn hơn. Không phải ai đồng tính đều phải xuống địa ngục sao?
Tình yêu – Đúng người, sai thời điểm
Phần sau của bộ phim, mình có thể thấy những tranh đấu dữ dội trong Gia Hán: Đây có phải là tình yêu không? Tình yêu này liệu có phải là một điều sai trái?
Điển hình là cảnh Gia Hán cùng ông lão ở bên cầu. Lúc đó, cậu thiếu niên có lẽ cũng đang đấu tranh tâm lý rất nhiều về xu hướng tính dục của bản thân. Cậu không rõ mình có phải thích con trai không, mình thích con trai chỉ vì tò mò về tình dục hay vì tình yêu thực sự, vậy nên cậu đã thử để ông lão “đụng chạm” với mình. Nhưng trong khoảnh khắc ấy, có lẽ Gia Hán đã nhận ra rằng, bản thân cậu không có ham muốn xác thịt với tất cả đàn ông. Tình yêu của cậu không phải là dục vọng, mà chỉ là tình yêu chân thật và duy nhất dành cho Birdy – chàng trai mà cậu yêu.
Sau khi nhìn rõ được tình cảm của bản thân, Gia Hán không ngần ngại bày tỏ tình cảm của mình với Birdy. Nhưng trái ngược với bản tính ngông cuồng của mình, Birdy đã chọn chối bỏ đi giới tính thực sự của mình. Cậu im lặng, tảng lờ Gia Hán, khiến cậu bạn bị tổn thương.
Phân cảnh trong buồng tắm nam, khi Gia Hán tắm hộ và mơn trớn Birdy, cậu bạn chỉ quay lưng, để rồi cuối cùng họ trao nhau một nụ hôn trong đau đớn và nước mắt.
Gia Hán khi bỏ đi, cậu đã hét lên với Birdy: “Cậu quan tâm tôi lúc nào? Nói cho tôi biết, câu quan tâm tôi khi nào. Tôi chỉ muốn đến một nơi không có cậu thôi, không được sao?” Mặc dù Gia Hán nói rằng cậu muốn bỏ đi đến nơi không có Birdy, nhưng mình nghĩ, thực ra cậu ấy chỉ muốn đi tới một nơi không có người khác, chỉ có cậu và Birdy.
Những người yêu nhau rồi sẽ về với nhau
Kết thúc phim, khi gặp lại nhau ở đất nước Canada xa xôi, trong bối cảnh Đài Loan đã trở thành quốc gia châu Á đầu tiên hợp thức hoá hôn nhân đồng giới, cả Gia Hán và Birdy đều có những tiếc nuối riêng. Tuổi trẻ tươi đẹp, cuồng nhiệt nhất của họ đã trôi qua mà vắng bóng đối phương. Birdy những tưởng đã có thể thoả hiệp với bản thân và kết hôn với Bân Bân, nhưng rốt cuộc thì cuộc hôn nhân đó vẫn đổ vỡ. Nó không chỉ huỷ hoại cuộc đời của Birdy, mà còn huỷ hoại cuộc đời của Bân Bân.
Đến tận lần thứ hai coi phim, mình nghĩ thoáng hơn và chợt nhận ra, cái kết này kỳ thực cũng không quá tệ. Sau 30 năm sương gió của cuộc đời, cả hai tóc nay đã hoa râm mới gặp lại nhau nơi đất khách quê người, nhưng giờ thì họ đã có thể bình thản để thú nhận tình cảm của bản thân. Gia Hán cuối cùng cũng chờ nghe được lời yêu từ đối phương:
Thực ra khi đó tôi rất yêu cậu.
Mọi chất vấn, tủi hờn và đau khổ rồi cũng qua đi. Những người yêu nhau rồi cũng về với nhau.
Những khung hình đậm chất điện ảnh
Cái tên khắc sâu trong tim người với mình tựa như một bài thơ man mác buồn. Phim đậm chất nghệ thuật với những khung cảnh trữ tình, đẹp như mơ như mộng. Đó là những thước phim mang màu sắc xưa cũ, đầy hoài niệm. Nó vừa chân thực, gần gũi với đời thường, nhưng cũng ẩn chứa những hồi ức tươi đẹp về thanh xuân, về những điều dang dở của tuổi trẻ. Phim nhẹ nhàng, cốt truyện cũng đơn giản, lãng mạn. Ở phim không có sự u ám với các tình tiết nặng nề, phản ánh gay gắt hiện thực, nhưng câu chuyện của A Hán và Birdy đủ ám ảnh, len lỏi và tâm trí người xem và để lại ấn tượng sâu sắc. Chính vì vậy mà bộ phim này của đạo diễn Cù Hữu Ninh đã tạo nên tiếng vang lớn, được công chúng đón nhận, bàn tán sôi nổi trên khắp diễn đàn phim ảnh.
Góp phần làm nên thành công đó là diễn xuất tuyệt vời của dàn diễn viên, trong đó nổi bật nhất là Tăng Kính Hoa và Trần Hạo Sâm. Hai bạn diễn viên trẻ đã khắc họa, truyền tải hình ảnh của hai nam sinh đắm chìm trong men say ái tình. Mỗi ánh mắt cử chỉ, biểu cảm của họ trong từng khung hình đều rất sống động, cuốn hút. Trần Hạo Sâm đã xuất sắc xây dựng hình ảnh một A Hán lãng tử mà cô đơn, còn Tăng Kính Hoa lại gây chú ý với vẻ ngông cuồng, bất cần và chất chứa nhiều suy tư của Birdy. Họ đã tạo nên A Hán và Birdy sinh ra là để dành cho nhau nhưng không thể ở cạnh nhau. Một mối tình trong trẻo, thuần khiết mà bi thương.
Phim cũng có những câu thoại đắt giá, rất đời:
“Nếu thứ anh cho em giống như những gì anh cho người khác thì em không muốn có.”
“Cậu không thấy trong phim vui hơn ngoài đời ư?”.
“Mối tình đầu của mỗi người tựa như một bộ phim sử thi.”
Đánh giá: 9/10.
Góc nhỏ của Annie là blog phi lợi nhuận, miễn phí cho tất cả bạn đọc và không chạy quảng cáo. Sự ủng hộ của bạn là điều không thể thiếu giúp blog tiếp tục tồn tại và phát triển mạnh mẽ hơn nữa. Bạn có thể ủng hộ cho blog tại ĐÂY nhé! ^^