[Baonghean.vn] - Từ những năm 60 của thế kỷ XIX, khi triều đình nhà Nguyễn suy yếu, đất nước Việt Nam dần rơi vào tay thực dân xâm lược, thì Nguyễn Trường Tộ - một người con quê hương Nghệ An đã đau đáu với nỗi niềm yêu nước, với vận mệnh dân tộc và đưa ra những yêu cầu canh tân để sớm đưa đất nước hùng cường.
Nguyễn Trường Tộ [1828 - 1871] sinh tại làng Bùi Chu, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An trong một gia đình theo đạo Thiên Chúa. Là một người thông minh, Nguyễn Trường Tộ lại nhận được nền giáo dục tiên tiến rất sớm. Ông có điều kiện mà ít ai có được trong thời bấy giờ [giữa thế kỷ XIX] là đi đến nhiều nơi trong và ngoài nước, tiếp xúc với nhiều người.
| Bức tượng danh nhân Nguyễn Trường Tộ. Ảnh: Tư liệu |
Nguyễn Trường Tộ học thông Tứ thư Ngũ kinh của Nho giáo. Năm 27 tuổi, ông được giám mục Gauthier đưa vào Chủng viện Tân Ấp thuộc xứ đạo Xã Đoài để dạy chữ Hán cho giám mục và được giám mục dạy lại cho chữ Pháp cũng như tri thức khoa học châu Âu. Năm 1858, giám mục Gauthier đưa Nguyễn Trường Tộ sang Pháp học tập, nâng cao kiến thức nhiều mặt. Hơn hai năm ở Paris, chẳng những ông hiểu biết nhiều về khoa học, kỹ thuật, nhất là về kiến trúc, khai mỏ, mà còn đọc rộng về các mặt chính trị, kinh tế, quân sự, ngoại giao, pháp luật… và tìm hiểu một số thành tựu công nghệ của phương Tây nhất là Pháp. Trên đường đi sang Pháp và trở về nước, Nguyễn Trường Tộ có dịp ghé qua Rome, dừng chân ở Singapore và Hongkong.
Năm 1861, Nguyễn Trường Tộ trở về nước, khi Sài Gòn – Gia Định đã bị quân viễn chinh Pháp và Tây Ban Nha chiếm đóng. Nguyễn Trường Tộ phiên dịch các công hàm trao đổi giữa triều đình Huế với Soái phủ Pháp ở Gia Định. Không ít lần ông sửa bớt chữ nghĩa trong công hàm của đôi bên nhằm tránh những lời lẽ quá khích, xúc phạm tới triều đình hoặc phương hại cho việc “tạm hòa”. Ông còn tìm cách thông báo một số ý đồ của phía Pháp cho các sứ thần của Triều đình như Nguyễn Bá Nghi, Phan Thanh Giản, Phạm Phú Thứ.
Năm 1863, sau gần 3 năm phải làm việc với quân Pháp một cách bất đắc dĩ, Nguyễn Trường Tộ tìm cách thoát ra khỏi vùng quân Pháp, liên hệ được với Triều đình Huế. Từ đây cho đến lúc qua đời vào năm 1871, ông viết và gửi lên Triều đình Huế hàng chục bản điều trần, luận văn, tờ bẩm, trình nhiều kiến nghị có tầm chiến lược nhằm canh tân đất nước mạnh giàu, chấn hưng dân trí, coi trọng khoa học, giáo dục, tạo thế vươn lên cho dân tộc để giữ nền độc lập, bảo vệ đất nước vừa bằng cả sức mạnh quân sự và chính sách ngoại giao mềm dẻo, khôn khéo mà vững chắc.
Về mặt kinh tế, Nguyễn Trường Tộ quan tâm đến công, nông, thương nghiệp. Ông khuyên Triều đình ra sức mở mang nghề nghiệp, mở mang buôn bán trong nước và giao thương với nước ngoài, tránh bế quan tỏa cảng, mời các công ty nước ngoài đến giúp ta khai thác tài lợi, để có thêm của cải và học cho được kỹ thuật cũng như cách làm ăn tiên tiến của họ; sửa đổi thuế khóa, đánh thuế nhà giàu nặng hơn nhà nghèo, đánh mạnh vào xa xỉ phẩm, làm sao cho “nước giàu dân cũng giàu”... Có như vậy mới giữ được độc lập trong tư thế làm chủ đón khách…
| Tu viện Thánh Phaolo, số 4 Tôn Đức Thắng, Quân 1, Sài Gòn do Nguyễn Trường Tộ thiết kế. Ảnh: Tư liệu |
Về mặt văn hóa, xã hội và giáo dục, Nguyễn Trường Tộ đề xuất cải cách phong tục, chủ trương coi trọng dân, sửa đổi chế độ thi cử mở mang việc học hành, thay đổi nội dung giáo dục. Ông khuyên Triều đình tìm mọi cách nâng cao văn hóa đất nước theo hướng coi trọng khoa học, kỹ thuật, nhằm sớm nâng cao đời sống của nhân dân. Nguyễn Trường Tộ phê phán tình trạng Kinh đô Huế luộm thuộm, mất vệ sinh, công thự dột nát, lương bổng quan lại quá ít ỏi,… Ông nêu hàng loạt vấn đề quan trọng như: nên sáp nhập các tỉnh để giảm bớt số quan lại, có điều kiện tăng lương cho quan lại nhằm giảm tệ tham nhũng, khuyến khích tính liêm khiết. Mặt khác, không nên cấm dân dùng đồ đẹp, đồ sang khiến cho văn vật ngày càng kém, áo xiêm ngày càng tồi; đề nghị sửa đổi chế độ thi cử, chú trọng bồi dưỡng nhân tài, thành lập các môn học thực dụng, dùng Quốc văn thay cho chữ Hán trong công văn, lập địa đồ quốc gia và các tỉnh, kiểm kê dân số, lập trại tế bần, viện dục anh [nhà trẻ],…
Về mặt ngoại giao, Nguyễn Trường Tộ phân tích cho Triều đình Huế thấy rõ cục diện chính trị trên toàn thế giới lúc bấy giờ, những mâu thuẫn về quyền lợi giữa Pháp với Anh và Tây Ban Nha, khuyên Triều đình nên có quan hệ ngoại giao trực tiếp với Chính phủ Pháp tìm cách ngăn chặn âm mưu xâm lược của bộ phận cai trị của Pháp bên này, khéo léo chọn thời cơ lấy lại 6 tỉnh Nam Kỳ, xác lập “tư thế làm chủ đón khách”...
Về mặt quân sự, Nguyễn Trường Tộ, tuy có tư tưởng “chủ hòa” nhưng không “chủ hàng”. Ông khuyên Triều đình cải tu võ bị, trọng cả võ lẫn văn, ưu ái người lính, biên soạn binh pháp, đào tạo sĩ quan, mua sắm tàu thuyền, vũ khí, xây dựng phòng tuyến cả ở thành thị lẫn nông thôn, đề phòng quân Pháp xâm lược lan ra cả nước...
Vua Tự Đức đã nhiều lần tiếp nhận các điều trần của Nguyễn Trường Tộ và mời chấp nhận thực hiện một số việc như chuẩn bị mở trường kỹ thuật ở Huế, việc hòa đàm với Pháp… Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau mà những việc làm này đều không thành, các bản điều trần cũng dần bị Triều đình Huế bỏ qua và đi vào quên lãng...
| Kênh sắt đoạn qua xã Nghi Yên nằm giữa Quốc lộ 1A cũ và mới. Ảnh tư liệu: T.H |
Với quê hương Nghệ An, Nguyễn Trường Tộ cũng đã bắt tay thực hiện một số công trình mang tính tầm cỡ. Trong đó nổi bật là việc ông giúp Tổng đốc An Tĩnh Hoàng Tá Viêm đào kênh Sắt - một đoạn trong kênh nhà Lê đi qua chân núi Sắt. Đoạn kênh này từng được nhiều đời vua tập trung đào nhưng không thể thông vì có nhiều quặng sắt ở dưới. Thời Vua Tự Đức, khi Hoàng Tá Viêm được cử làm Tổng đốc An Tĩnh, đã nhờ đến kiến thức uyên bác của Nguyễn Trường Tộ, trực tiếp mời ông đến đoạn kênh Sắt dù lúc này Nguyễn Trường Tộ đang điều trị bệnh ở Xã Đoài. Với kiến thức địa chất học được từ Pháp, Nguyễn Trường Tộ đã chỉ cách đào kênh Sắt. Sau khoảng 1 tháng thì đoạn kênh này được khơi thông, chấm dứt quãng thời gian nghìn năm nỗ lực đào kênh với bao nhiêu xương máu của nhân dân.
Cùng thời gian này, Nguyễn Trường Tộ cũng đã thiết kế, xây dựng 4 ngôi nhà trong khu vực giáo đường Xã Đoài [1864 - 1866], đây được xem là một trong những công trình kiến trúc kiểu châu Âu đầu tiên xuất hiện ở Việt Nam...
Nghệ An tự hào là quê hương của nhà cải cách lớn Nguyễn Trường Tộ. Dù khát vọng canh tân đất nước không thành nhưng những tư tưởng của Nguyễn Trường Tộ đã thể hiện tầm nhìn vượt thời đại của một người con xứ Nghệ. Đến nay, tư tưởng canh tân ông vẫn còn nguyên giá trị và để lại nhiều bài học quý giá cho hậu thế.
Nguyễn Trường Tộ mong muốn canh tân đất nước là bài học nằm trong nội dung chương trình lịch sử lớp 5. Bài viết dưới đây của DINHNGHIA.INFO sẽ cùng bạn tìm hiểu các kiến thức về bài học Nguyễn Trường Tộ canh tân đất nước. Cùng tìm hiểu nhé!.
Trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc ta có rất nhiều những tấm gương về lòng yêu nước nồng nàn. Có những người vì yêu nước mà chiêu mộ binh sĩ đánh lại kẻ thù xâm lăng. Có những người vì yêu nước mà nuôi khát vọng kinh bang tế thế. Cũng có những người vì yêu nước mà đề xuất bản điều trần canh tân đất nước.
Nguyễn Trường Tộ là ai ?
Trước khi tìm hiểu về những nội dung Nguyễn Trường Tộ mong muốn canh tân đất nước, chúng ta cần có kiến thức trọng tâm nhất về vị quan yêu nước này:
- Nguyễn Trường Tộ sinh năm 1860 quê ở Nghệ An – một vùng đất nổi danh với nhiều người tài giỏi và giàu lòng yêu nước.
- Ngay từ thuở nhỏ ông đã tỏ ra là thông minh hơn người. Chính vì vậy, Nguyễn Trường Tộ được nhân dân yêu mến gọi là “Trạng tộ”.
- Người Việt Nam biết đến ông là một tri thức tân tiến của thế kỷ XIX. Ông nhiều lần dâng lên vua Tự Đức những bản đề nghị đổi mới đất nước theo con đường văn minh châu Âu với mục đích làm cho quốc gia hưng thịnh không phải phụ thuộc vào thực dân Pháp.
Những đề nghị canh tân đất nước của Nguyễn Trường Tộ
- Để hiểu rõ hơn về những đề nghị canh tân đất nước của Nguyễn Trường Tộ, chúng ta cần phải hiểu rõ “canh tân” là gì. Canh tân tức là từ bỏ những điều cũ, lạc hậu; tiếp nhận những điều mới mẻ, hiện đại để làm thay đổi theo hướng phát triển, tích cực.
- Đề nghị canh tân đất nước của Nguyễn Trường Tộ được thể hiện ở rất nhiều bản điều trần ông dâng tấu lên vua triều Nguyễn với mong muốn làm cho đất nước giàu mạnh, tiến kịp các nước phát triển khác.
- Những nội dung thể hiện Nguyễn Trường Tộ mong muốn canh tân được thể hiện qua các điểm sau:
- Mở rộng quan hệ ngoại giao.
- Thuê chuyên gia nước ngoài.
- Mở trường.
- Xây dựng quân đội.
- Trong những đề nghị trên thì đổi mới về kinh tế là đề nghị hàng đầu mà Nguyễn Trường Tộ đặt ra và mong muốn triều đình thực hiện.
Ý kiến của vua quan nhà Nguyễn với đề nghị của Nguyễn Trường Tộ
- Nói về ý kiến của vua quan nhà Nguyễn trước mong muốn canh tân đất nước của Nguyễn Trường Tộ thì chia thành hai luồng ý kiến:
- Luồng ý kiến thứ nhất: Đó là phe ủng hộ Nguyễn Trường Tộ canh tân đất nước.
- Luồng ý kiến thứ hai: Đó là phe bảo thủ, không ủng hộ việc đổi mới.
- Vua Tự Đức chính là đại diện tiêu biểu cho luồng ý kiến thứ hai này. Vua Tự Đức cho rằng những phương pháp cũ là đã để điều khiển quốc gia. Không cần thêm, bớt hay thay đổi bất kể một điều lệ nào nữa.
- Sở dĩ triều đình nhà Nguyễn không đồng tình chấp nhận canh tân đất nước theo mong muốn của Nguyễn Trường Tộ vì đó là triều đình lạc hậu, bảo thủ. Chính điều đó đã khiến cho đất nước ta ngày càng lạc hậu, trì trệ. Kết quả cuối cùng là nước ta bị rơi vào ách đô hộ của thực Pháp suốt gần một thế kỷ [từ 1858 đến 1945].
Mặc dù không phải là người đứng lên cầm vũ khí chống thực dân Pháp, và những nguyện vọng canh tân của ông không được nhà Nguyễn chấp thuận, nhưng Nguyễn Trường Tộ vẫn được nhân dân vô cùng kính trọng. Bởi những tư tưởng, mong muốn canh tân đất nước của ông thể hiện tình yêu nước thiết tha, mong muốn đất nước phát triển, nhân dân ấm no của một người có hiểu biết sâu rộng. Vì thế, ông chính là một trong những đại diện tiêu biểu cho lòng yêu nước của nhân dân ta dưới triều đại nhà Nguyễn. Hy vọng bài viết về chủ đề Nguyễn Trường Tộ mong muốn canh tân đất nước đã giúp ích cho bạn trong quá trình học tập. Chúc bạn luôn học tốt!.