Khái niệm trùng roi là gì
Lớp Trùng roi [Flagellata] bao gồm trùng roi xanh, tập đoàn trùng roi cùng khoảng hơn 8 nghìn loài động vật nguyên sinh nguyên thủy khác sống trong nước ngọt, nước biển, đất ẩm,..., một số sống ký sinh, có các đặc điểm chung sau: di chuyển nhờ roi [một hay nhiều roi], vừa tự dưỡng vừa dị dưỡng [ở các trùng roi thực vật] hoặc chỉ dị dưỡng [ở các trùng roi động vật], hô hấp qua màng cơ thể, đường lấy thức ăn ổn định nhưng đường tiêu hóa thức ăn không ổn định, bài tiết và điều chỉnh áp suất thẩm thấu nhờ không bào co bóp, sinh sản vô tính theo cách phân đôi.
Trùng roi da là một cơ thể động vật đơn bào, di chuyển nhờ roi,vừa tự dưỡng vừa dị dưỡng, hô hấp qua màng cơ thể, bài tiết và điều chỉnh áp suất thẩm thấu nhờ không bào co bóp, sinh sản vô tính theo cách phân đôi, Tập đoàn tùng roi gồm nhiều tế bào có roi, liên kết lại với nhau tạo thành. Chúng gợi ra mối quan hệ về nguồn gốc giữa động vật đơn bào và động vật đa bào.
Cấu tạo và di chuyển
Cơ thể trùng roi xanh là một tế bào có kích thước hiến vi [= 0,05mm]. Cơ thể hình thoi, đuôi nhọn, đầu tù và có 1 roi dài. Roi xoáy vào nước giúp cơ thể di chuyến.
Cấu tạo cơ thể trùng roi gồm có nhân, chất nguyên sinh có chứa các hạt diệp lục [khoảng 20 hạt], các hạt dự trừ [nhỏ hơn] và điểm mắt [cạnh gốc roi]. Dưới điểm mắt có không bào co bóp. Điểm mắt giúp trùng roi nhận biết ánh sáng.
Dinh dưỡng
Ở nơi có ánh sáng trùng roi dinh dưỡng như thực vật [tự dưỡng]. Nếu cho chúng vào chỗ tối lâu ngày chúng sẽ mất dần màu xanh. Chúng vẫn sống được nhờ đồng hoá những chất hữu cơ có sẵn hoà tan do các sinh vật khác chết phân huỷ ra [dị dưỡng]. Hô hấp của trùng roi nhờ sự trao đổi khí qua màng tế bào. Không bào co bóp tập trung nước thừa cùng sản phẩm tiết rồi thải ra ngoài, góp phần điều chỉnh áp suất thẩm thấu của cơ thể.
Sinh sản
Nhân nằm ở phía sau cơ thể, khi sinh sản, nhân phàn đôi trước, tiếp theo là chất nguyên sinh và các bào quan. Cơ thể phân đôi theo chiều dọc.
Tính hướng sáng
Người ta đã làm một thí nghiệm đơn giàn sau : đặt bình chứa trùng roi xanh trên bậc cửa sổ. Dùng giấy đen che tối nữa trong thành bình. Qua vài ngày bỏ giấy đen ra và quan sát binh thấy phía ánh sảng nước có màu xanh lá cây, phía che tối màu trong suốt.
Tập đoàn trùng roi
Ở một số ao và giếng nước, đôi khi có thể gặp các “hạt” hình cầu, màu xanh lá cây, đường kính khoảng l mm, bơi lơ lửng, xoay tròn. Đó là tập đoàn trùng roi [còn gọi là tập đoàn Vôn vốc]
Luyện tập
Trùng roi khác và giống thực vật ở những điểm nào?
Trả lời
Điểm giống nhau
- Tế bào cấu tạo đều có hạt diệp lục
- Có khả năng sống tự dưỡng
- Một số trùng roi có cấu tạo ngoài bằng chất xenlulôzơ như thức vật
Điểm khác nhau
Trùng roi xanh
- Cấu tạo đơn bào
- Vừa có khả năng sống tự dưỡng vừa có khả năng sống dị dưỡng
- Khi thiếu anh sáng vẫn tồn tại
- Di chuyển được
- Sống ở nước
Thực phẩm
- Đại đa số là da bào sống tự dưỡng
- Chết khi không có ánh sáng
- Không di chuyển
- Sống ở cạn là chủ yếu, một số sống ở nước [thực vật thủy sinh]
Câu hỏi: Trùng roi di chuyển như thế nào?
Trả lời:
Trùng roi di chuyển nhờ roi. Khi di chuyển, đầu trùng roi tiến về phía trước. Các roi xoáy vào nước như mũi khoan để tạo lực cho trùng roi di chuyển.
Nhờ tác dụng của lực khoan của các roi vào nước nên trùng roi di chuyển rất nhanh trong nước. Do đó, chúng ta có thể thấy khi chuyển động, cơ thể trùng roi sẽ vừa tiến, vừa xoay và đầu của chúng sẽ hơi đảo một chút.
Cùng Top lời giải tìm hiểu thêm về trùng roi nhé.
I. Trùng roi sống ở đâu?
- Trùng roi sống trong ao, hồ, đầm, ruộng, vũng nước mưa… Vì trùng roi là sinh vật đơn bào nên môi trường sống của chúng là ở dưới nước.
- Trùng roi có kích thước khoảng 0,05mm. Tuy nhiên, do có kích thước quá nhỏ nên bằng mắt thường chúng ta rất khó để có thể thấy trùng roi. Vì thế, để nhìn rõ được trùng roi người ta phải sử dụng kính hiển vi.
1. Cấu tạo
- Cấu tạo cơ thể trùng roi gồm có nhân, chất nguyên sinh có chứa các hạt diệp lục [khoảng 20 hạt], các hạt dự trừ [nhỏ hơn] và điểm mắt [cạnh gốc roi]. Dưới điểm mắt có không bào co bóp. Điểm mắt giúp trùng roi nhận biết anh sáng.
2. Dinh dưỡng
- Ở nơi ánh sáng, trùng roi xanh dinh dưỡng như thực vật. Nếu chuyển vào hồ tối lâu ngày, trùng roi mất dần màu xanh. Chúng vần sống được nhờ đồng hoá những chất hữu cơ hoà tan do các sinh vật khác chết phân huỷ ra [còn gọi á dị dưỡng].
- Hô hấp của trùng roi nhờ sự trao đổi khí qua màng tế bào. Không bào co bóp tập trung nước thừa cùng sản phẩm bài tiết rồi thải ra ngoài, góp phần điều chỉnh áp suất thẩm thấu của cơ thể.
3. Sinh sản
- Nhân nằm ở phía sau cơ thể, khi sinh sản, nhân phân đôi trước, tiếp theo là chất nguyên sinh và các bào quan. Cơ thể phân đôi theo chiều dọc.
4. Tính hướng sáng
- Người ta đã làm một thí nghiệm đơn giản sau : đặt bình chứa trùng roi xanh trên bậc cửa sổ. Dùng giấy đen che tối nửa trong thành bình. Qua vài ngày bỏ giấy đen ra và quan sát bình thấy phía ánh sáng nước có màu xanh lá cây, phía che tối màu trong suốt.
5. Vai trò
- Lớp Trùng roi có vai trò rất quan trọng trong thiên nhiên và đối với con người. Về mặt có lợi, chúng là chỉ thị về độ sạch của môi trường nước, là thức ăn của một số động vật thủy sinh... Một số trùng roi ký sinh gây hại không nhỏ cho con người [truyền các bệnh nguy hiểm như trùng roi âm đạo, bệnh ngủ châu Phi ở người,...].
II. Tập đoàn trùng roi
- Ở một số ao và giếng nước, đôi khi có thể gặp các “hạt” hình cầu, màu xanh lá cây, đường kính khoảng 1mm, bơi lơ lửng, xoay tròn. Đó là tập đoàn trùng roi [còn gọi là tập đoàn Vôn vốc]. Mỗi tập đoàn có hàng nghìn cá thể trùng roi hình quả lê có 2 roi xếp thành một lớp bề mặt, roi hướng ra ngoài giúp tập đoàn di chuyển. Tập đoàn trùng roi sinh sản vừa vô tính vừa hữu tính
- Sinh sản vô tính ở tập đoàn trùng roi chỉ có một số cá thể chìm tính thì một số cá thể rụng roi chuyển trực tiếp thành giao tử cái. Một số cá thể khác biến thành tế bào đực, mỗi tế bào đực phân chia để cho hàng trăm giao tử đực có roi bơi. Giao tử đực sau khi được tung vào nước tìm đến giao tử cái thành hợp tử. Hợp tử phân cắt cho ra tập đoàn mới bên ngoài tập đoàn mẹ.
- Tập đoàn trùng roi dù có nhiều tế bào nhưng chỉ được coi là một nhóm động vật đơn bào vì mỗi tế bào vẫn vận động và dinh dưỡng độc lập. Tập đoàn trùng roi được coi là hình ảnh của mối quan hệ về nguồn gốc giữa động vật đơn bào và động vật đa bào.