Câu 1: Địa bàn đầu tiên nơi nghĩa quân dấy nghĩa được nhắc đến trong truyền thuyết Sự
tích Hồ Gươm là thuộc tỉnh nào?
A.Thanh Hóa
B. Hà Tĩnh
C. Nghệ An
D. Hà Nội
Câu 2: Sự tích Hồ Gươm ra đời trong hoàn cảnh lịch sử nào?
A. Trước khi quân minh sang xâm lược nước ta
B.Trong thời kì kháng chiến chống giặc Minh [1407-1427]
C. Sau khi chiến thắng quân Minh xâm lược của nghĩa quân Lam Sơn
D. Sau khi Lê Lợi dời đô từ Tây Đô về kinh thành Thăng Long
Câu 3: Tại sao chúng ta khẳng định Sự tích Hồ Gươm là truyền thuyết?
A. Ghi chép hiện thực lịch sử cuộc kháng chiến chống quân Minh
B. Kể về hoạt động của Lê Lợi và nghĩa quân trong quá trình khởi nghĩa
C.Câu chuyện lịch sử về Lê Lợi và cuộc khởi nghĩa chống quân Minh được kể bằng trí
tưởng tượng, bằng sự sáng tạo lại hiện thực lịch sử
D. Câu chuyện được sáng tạo nhờ trí tưởng tượng của tác giả.
Câu 4: Ai là người cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm thần?
A. Long Vương
B. Âu Cơ
C.Long Quân
D. Là một nhân vật khác
Câu 5: Con vật nào thay Long Quân nhận lại gươm thần?
A.Rùa thần
B. Mãng xà
C. Đại bàng
D. Rồng
Câu 6: Nhân vật nào trong truyền thuyết nhận được thanh gươm đầu tiên?
A. Lê Lợi
B. Lê Lai
C. Nguyễn Trãi
D.Lê Thận
Câu 7: Lê Lợi trả gươm cho Long Quân ở đâu?
A.Hồ Tả Vọng
B. Hồ Tây
C. Hồ Con Rùa
D. Không rõ
Câu 8: Đức Long Quân cho Lê Lợi mượn gươm trong hoàn cảnh nào?
A. Nước ta đang trên đà lớn mạnh
B.Nghĩa quân Lam Sơn thế lực còn yếu
C. Nhiều kẻ thù xâm lược nước ta
D. Nước ta mở mang bờ cõi
Câu 9: Trong văn bản Sự tích Hồ Gươm, trên lưỡm gươm nhặt được đề chữ gì?
A.Thuận Thiên
B. Ý trời
C. Thiên Địa
D. Trời ban
Câu 10: Lê Lợi trả gươm trong hoàn cảnh nào?
A.Đất nước còn nhiều quân giặc mới
B.Đức Long Quân đòi lại gươm
C.Giặc Minh đã bị đánh đuổi
D. Giặc khác sang xâm lược
Câu 11: Giặc xâm lược được nhắc đến trong truyền thuyết Sự tích Hồ Gươm là:
A.Giặc Ân
B. Giặc Tống
C. Giặc Thanh
D.Giặc Minh
2. THÔNG HIỂU [9 câu]
Câu 1: Chi tiết Lê Lợi được trao gươm báu trong truyện Sự tích Hồ Gươm thể hiện:
A. Lê Lợi là người "nhà Trời" được cử xuống giúp dân ta đánh giặc.
B. Tính chất chính nghĩa, hợp lòng dân, ý trời của cuộc khởi nghĩa
C. Niềm tin vững chắc của nhân dân ta đối với sự thắng lợi của cuộc khởi nghĩa.
D.Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn được sự giúp đỡ, phù trợ của thánh thần.
Câu 2: Sau khi nhận được báu vật của đức Long Quân, uy thế của nghĩa quân như
thế nào?
A. Mạnh lên gấp bội và đuổi được quân xâm lược ra khỏi bờ cõi.
B. Ngày một tăng, đánh thắng nhiều trận, làm cho quân xâm lược hoang mang.
C. Không có nhiều thay đổi do không có người biết sử dụng.
D. Yếu hơn so với lúc chưa có báu vật.
Câu 3: Trên gươm báu của đức Long Quân trao cho nghĩa quân trong truyền thuyết Sự
tích Hồ Gươm có khắc chữ gì và ý nghĩa của nó ra sao?
A.Hai chữ “Hoàn Kiếm”, có ý nghĩa là trả kiếm.
B. Hai chữ “Minh Công”, có nghĩa là gươm được trao cho người tài giỏi.
C. Hai chữ “Thuận Thiên”, có nghĩa là thuận theo ý trời.
D.Hai Chữ “Tả Vọng”, có nghĩa là gươm được giao ở hồ Tả Vọng.
Câu 4: Hành động trả gươm của Lê Lợi trong Sự tích Hồ Gươm thể hiện điều gì?
A. Khát vọng hòa bình, yên ổn của dân tộc ta.
B. Lòng biết ơn vô hạn đối với những vi thần đã phù trợ cho cuộc kháng chiến.
C. Sự tin tưởng vào một nền hòa bình vĩnh viễn cho đất nước.
D.Truyền thống tôn trọng lẽ phải, sự công bằng "có mượn, có trả" của dân tộc ta.
Câu 5:Ý nghĩa của truyện Sự tích Hồ Gươm:
A.Giải thích tên gọi của Hồ Gươm.
B. Giải thích, ca ngợi tính chất chính nghĩa nghĩa, tính nhân dân của khởi nghĩa Lam Sơn.
C. Đề cao, suy tôn vai trò của Lê Lợi và thể hiện khát vọng của quần chúng nhân dân
muốn được sống trong hoà bình, hạnh phúc.
D.Tất cả đều đúng
Câu 6: Tại sao Lê Lợi mượn gươm ở Thanh Hóa nhưng lại trả gươm ở Thăng Long?
A.Vì rùa Vàng đòi gươm khi Lê Lợi đang cưỡi thuyền rồng
B. Đất nước hòa bình, nhà vua còn phải nhiều việc phải làm
C. Đất nước hòa bình nên nhà vua có nhiều việc phải làm
D.Thể hiện tư tưởng hòa bình của toàn dân trên khắp mọi miền đất nước
Câu 7: Gươm thần Long Quân cho mượn tượng trưng cho điều gì?
A. Sức mạnh của thần linh
B. Sức mạnh của Lê Lợi, nghĩa quân
C. Sức mạnh của vũ khí hiệu nhiệm
D.Sức mạnh của sự đoàn kết nhân dân
Câu 8: Nghệ thuật tiêu biểu của Sự tích Hồ Gươm là sử dụng nhiều chi tiết tưởng tượng
kì ảo đúng hay sai?
A.Đúng
B. Sai
Câu 9: Chi tiết Lê Lợi nhận lưỡi gươm và chuôi gươm từ hai hoàn cảnh khác nhau có
ý nghĩa:
A. Tăng thêm độ dài của truyện kể
B. Thêm tình tiết cho câu chuyện
C. Trời chưa phó thác trách nhiệm cho Lê Lợi
D.Thế và lực của nghĩa quân còn non yếu
3. VẬN DỤNG [1 câu]
Câu 1: Phương án nào nêu đúng điểm giống nhau giữa truyện Sự tích Hồ Gươm và truyện
Thánh Gióng?
A.Kể về tinh thần yêu nước, chống giặc ngoại xâm
B. Kể về những người anh hùng trong cuộc chiến chống quân Minh
C. Kể về chuyện chống giặc Ân trong buổi đầu dựng nước
D. Kể về sự tích vì sao có Hồ Gươm giữa Thủ đô Hà Nội
Chỉ một số giáo viên đủ điều kiện mới xem được đáp án
1. Vì sao đức Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơm mượn gươm thần ?
2. Lê Lợi đã nhận được gươm thần như thế nào ? Cách Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mượn gươm có ý nghĩa gì ?
3. Hãy chỉ ra sức mạnh của gươm thần đối với nghĩa quân Lam Sơn ?
4. Khi nào Long Quân cho đòi gươm ? Cảnh đòi gươm và trả gươm đã diễn ra như thế nào ?
5. Thảo luận lớp : Ý nghĩa của truyện Sự tích Hồ Gươm.
6. Em biết còn truyền thuyết nào của nước ta cũng có hình ảnh Rùa Vàng ? Theo em, hình tượng Rùa Vàng trong truyền thuyết Việt Nam tượng trưng cho ai và cho cái gì ?
A. Bố cục:
- Đoạn 1 :Từ đầu đến tên giặc nào trên đất nước : Long Quân cho Lê Lợi mượn gươm và quân Lam Sơn chiến thắng giặc Minh.
- Đoạn 2 : Còn lại : Lê Lợi trả gươm.
B. Tóm tắt
Nghĩa quân Lam Sơn chống giặc Minh nhưng nhiều lần bị thua. Đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mượn gươm thần.
Lê Thận đánh cá ba lần đều bắt được thanh sắt, nhìn kĩ lại dưới mồi lửa mới nhận ra là thanh gươm. Một hôm Lê Lợi đến nhà Lê Thận, thanh gươm sáng rực lên, trên đó có khắc chữ "Thuận Thiện", nhưng không ai biết đó là báu vật. Một lần bị giặc đuổi, Lê Lợi chạy vào rừng, bắt được chuôi gươm nạm ngọc trên cây đa. Ông đem về tra vào lưỡi ở nhà Lê Thận thì vừa như in, mới biết đó là gươm thần.
Từ khi có gươm, nghĩa quân chiến thắng liên tiếp, đuổi hết quân xâm lược.
Một năm sau khi thắng giặc, Lê Lợi đi thuyền chơi ở hồ Tả Vọng. Long Quân sai rùa vàng lên đòi lại gươm. Lê Lợi trả gươm. Từ đó hồ mang tên Hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm.
I. Đọc - Hiểu văn bản
Câu 1: Vì sao đức Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơm mượn gươm thần ?
- Giặc Minh đô hộ nước ta, chúng làm điều bạo ngược, nhân dân ta căm thù chúng đến tận xương tủy.
- Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống giặc nhưng thế lực còn yếu nên nhiều lần bị thua.
- Đức Long Quân muốn chia nghĩa quân thắng giặc.
Câu 2: Lê Lợi đã nhận được gươm thần như thế nào ? Cách Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mượn gươm có ý nghĩa gì ?
- Lê Lợi không trực tiếp nhận được thanh gươm :
+ Đầu tiên là người đánh cá Lê Thận thả lưới bắt được gươm. Khi Lê Lợi đến nhà Lê Thận thì lưỡi gươm "sáng rực lên". Trên gươm có hai chữ "Thuận thiên". Nhưng không ai biết đó là báu vật.
+ Khi Lê Lợi bị giặc đuổi, thấy "ánh sáng lạ", ông bắt được chuôi gươm nạm ngọc trên cây đa.
+ Tra lưỡi gươm ở nhà Lê Thận vào chuôi gươm này thì "vừa như in".
+ Lê Thận nâng gươm lên, dâng cho Lê Lợi.
- Cách Long Vương cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mượn gươm như vậy có ý nghĩa :
+ Sức mạnh của thanh gươm thần là sức mạnh tập hợp, từ vùng sông nước đến vùng rừng núi, từ miền xuôi đến miền ngược.
+ Mỗi bộ phận của gươm ở một nơi nhưng khi khớp lại thì "vừa như in", thể hiện sự thống nhất nguyên vọng, ý chí chống giặc của toàn dân tộc.
+ Chữ "Thuận thiên" trên lưỡi gươm nhấn mạnh tính chất chính nghĩa, hợp lòng trời của nghĩa quân Lam Sơn.
Câu 3: Hãy chỉ ra sức mạnh của gươm thần đối với nghĩa quân Lam Sơn ?
Sức mạnh của gươm thần thể hiên ở chỗ :
- Từ khi có gươm, nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng, quân Minh bạt vía.
- Từ bị động trốn tránh, nghĩa quân chủ động, xông xáo tìm giặc.
- Gươm thần mở đường cho họ đánh tràn ra mãi, tiêu diệt và đuổi hết bọn xâm lược ra khỏi bờ cõi đất nước.
Câu 4: Khi nào Long Quân cho đòi gươm ? Cảnh đòi gươm và trả gươm đã diễn ra như thế nào ?
- Khi đất nước đã thanh bình, Lê Lợi đã lên ngôi vua và dời đô về Thăng Long thì Long Quân đòi lại gươm.
- Cảnh đòi gươm và trả gươm diễn ra trên hồ Tả Vọng :
+ Nhà vua ngự thuyền rồng dạo chơi trên hồ, Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại gươm.
+ Khi Rùa Vàng nhô lên, vua thấy lưỡi gươm thần đeo bên người động đậy. Rùa nói tiếng người : "Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân". Nhà vua trả gươm, Rùa Vàng đớp lấy lặn xuống nước. "Gươm và rùa đã chìm đáy nước, người ta vần thấy vật gì sáng le lói dưới mặt hồ xanh".
Câu 5: Thảo luận lớp : Ý nghĩa của truyện Sự tích Hồ Gươm.
- Truyện ca ngợi tính chất chính nghĩa, tính chất nhân dân của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Có chính nghĩa, được mọi ngượi, mọi miền ủng hộ, cuộc khởi nghĩa đã thắng lợi hoàn toàn.
-Truyện đề cao, suy tôn vai trò của Lê Lợi, người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa đã được Long Quân [tổ tiên của dân tộc] ủng hộ, được nghĩa quân suy tôn, đã có công đuổi giặc, đem lại thái bình cho đất nước.
- Truyện giải thích tên gọi hồ Hoàn Kiếm, nhưng cũng nói lên nguyện vọng của nhân dân ta muốn sống trong hòa bình, hạnh phúc, không phải dùng vũ khí chiến tranh.
Câu 6: Em biết còn truyền thuyết nào của nước ta cũng có hình ảnh Rùa Vàng ? Theo em, hình tượng Rùa Vàng trong truyền thuyết Việt Nam tượng trưng cho ai và cho cái gì ?
- Truyền thuyết Mị Châu - Trọng Thủy [hay là An Dương Vương] cũng có Rùa Vàng.
- Đây là nhân vật tượng trưng cho sức mạnh, cho nguyện vọng, cho công lí của nhân dân.
II. Luyện tập
Câu 1: Hãy đọc phần Đọc thêm để thấy rõ hơn tính lặp lại và ý nghĩa của chi tiết trao gươm thần trong các truyền thuyết Việt Nam.
Câu 2: Vì sao tác giả dân gian không để Lê Lợi được trực tiếp nhận cả chuôi gươm và lưỡi gươm cùng một lúc ?
Trả lời : Nếu tác giả dân gian để Lê Lợi trực tiếp nhận cả chuôi gươm và lưỡi gươm cùng một lúc thì tác phẩm sẽ không thể hiện được tính chất toàn dân, trên dưới một lòng của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến. Thanh gươm Lê Lợi nhận được ìà thanh gươm thông nhất và hội tụ tư tưởng, tình cảm, sức mạnh của toàn dân trên mọi miền đất nước.
Câu 3: Lê Lợi nhận gươm ở Thanh Hóa nhưng lại trả gươm ở Hồ Gươm - Thăng Long. Nếu Lê Lợi trả gươm ở Thanh Hóa thì ý nghĩa của truyền thuyết sẽ khác đi như thế nào ?
Trả lời : Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn ở Thanh Hóa, Lê Lợi nhận gươm thần ở đây là đúng. Nhưng trả gươm lại ở Thăng Long bởi vì đây là cố đô, là thủ đô của đất nước. Nó là biểu tượng cho sự nghiệp xây dựng hòa bình phồn vinh của toàn dân tộc trong giai đoạn thái bình. Việc trả gươm ở Thăng Long là một ngụ ý của Long Vương : yêu cầu vua phải trị nước trong thời bình để "thuận thiên". Hai không gian là hai thời kì, hai sứ mệnh của Lê Lợi.
Câu 4: Hãy nhắc lại định nghĩa truyền thuyết và kể tên những truyền thuyết đã học.
- Truyền thuyết là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ, thường có yếu tố tưởng tượng kì ảo. Truyền thuyết thể hiện thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử.
- Các truyền thuyết đã học: Con Rồng, cháu Tiên; Bánh chưng, bánh giày; Thánh Gióng; Sơn Tinh, Thuỷ Tinh, Sự tích Hồ Gươm.