Dê ônđớithường sinh ra con non vào mùa thích hợp nhấtđólà cuối mùa xuân khi khí hậu ấm áp vàđầycỏ non. Mùa sinh sản dài hay ngắn còn tùy thuộc vàođộdài ngày, giống và dinh dưỡng. Giống dê sữa như Toggenberg, Sannen, Alpine của Pháp mùa sinh sản tập trung vào tháng 8đếntháng 2. Giống dê lai giữa dê Anh và dê Ai Cập có hoạtđộngsinh dục cao nhất vào mùa thu. Ở phía nam nước Mỹ các giống dê thịt khôngđộngdục trong khoảng từ tháng 3đếntháng 5. Khi giống ônđớiđượcnhập vào nuôi ở vùng nhiệtđớithì dê cũng mất dầnđặcđiểmsinh sản theo mùa. Ở nước ta nhiệtđộmôi trường cao và khan hiếm thứcănvào mùa khô có thể làm hạn chế hoạtđộngsinh sản của dê trong vài tháng, hoạtđộngnày sẽtăngtrở lại vào mùa mưa. Dê cái thành thục lúc 5-7 tháng tuổi khiđạt60% khối lượng trưởng thành. Chu kìđộngdục trung bình 21 ngày [daođộng18-22 ngày]. Thời gian kéo dàiđộngdục từ 24-48 giờ. Dêđựccó tuổi thành thục sớm hơn dê cái [4-6 tháng khiđạt50% khối lượng trưởng thành]. Dêđựcsinh sản không theo mùa. Thể tích tinh dịch từ 0,1-1,5ml. Mậtđộtinh trùng từ 2-6tỷ/ml.
Theo các nghiên cứu về dê Bách Thảo thì dêđựccó tuổi thành thục là 164 ngày và dê cái 255 ngày. Trong nhữngđànđượcquản lí phối giống thì chỉ nên phối giống cho dê cái tơ khiđược8- 10 tháng tuổi, khối lượngđạttrên 25kg. Dêđựctơ cũng chỉ sử dụng khi 10 tháng tuổi vàđạtkhối lượng trên 30kg. Biểu hiện lên giống ở dê cái dễ nhận biết. Con vật hiếuđộng, bồn chồn, luôn kêu be be, tai vẫy liên tục và nhanh,ănvào giảm, sản lượng sữa giảm. Aâm hộ sung huyết và có dịch nhày chảy ra, có thể nhảy lên con cái khác. Nếu thả chung với dêđựcthì nó luôn bám sát dêđực. Tuy vậy ở nhữngđàn nhỏ không cóđựcgiống, dê nhốt trong chuồng thì việc phát hiện dê cái lên giống cũng khókhăn. Người ta thấy rằng ở nhữngđàn có ghép chungđựccái thì dê cái sinh sản quanhnămkhông theo mùa. Tuy nhiên việc tách riêng dêđựcvà cái là cần thiếtđểnâng cao hiệu quả của conđực. Hầu hết các giống dê rụng trứng vào cuối chu kì, khoảng 24-36 giờ sau khi biểu hiện lên giống. Thường có 2-3 trứng rụng trong một chu kìđộngdục. Số trứng rụngtăngtheo tuổi vàđạtcựcđạiở 5-6 tuổi sauđógiảm dần. Buồng trứng phải trứng rụng nhiều hơn buồng trứng trái [53,4 so với 46,6%]. Mùa vụ và dinh dưỡng là những yếu tố quan trọng ảnh hưởngđếntrứng rụng.
Phối giống vàđậuthai: Hầu hết cácđàn dê có chungđựccái và dêđượcchănthả tự do vì vậy phối giống tự nhiên là phổ biến. Gieo tinh nhân tạo sẽ phức tạp hơn, tỷ lệđậuthai thấp hơnđặcbiệt là với tinhđônglạnh. Dêđựccó thể nhảy 2-3 lần trong ít phút. Chúng có thể phối nhiều lần trên nhiều cáiđộngdục. Mộtđựcgiống có thể giao phối 20 lần trong một ngày. Giao phối thường xảy ra trước khi trứng rụng. Tinh trùngđếnống dẫn trứng và còn một số có thểđượcdự trữ ở cổ tử cung tới 3 ngày và tiếp tựcđượcphóng thích vào tử cung. Tạiđâychúng có thể sốngđược30giờ. Sau khiđượcthụ tinh, hợp tửđiđếntử cung mất 72giờ. Trong nuôi chungđựccái thì tỷ lệđựcgiống so với cái sinh sản là 1/30. Thời gian mang thai của dê là 150 ngày, khác nhau tùy giống và cá thể. Dêđẻ1-3 con mỗi lứa. Dê Bách Thảo có thời gian mang thai trung bình 149-150 ngày,đẻtrung bình 1,86 con/lứa. Nếu sanhđôi, sanh ba thì khoảng cách giữa 2 lần thai ra thayđổitừ vài phútđếnhơn nửa giờ. Dê mẹ rất hám con và cũng rất thíchănnhau thai. Dê mẹ sau khiđẻcó thểđộngdục trở lại rất sớm, sau 5-6 tuần, hoặc có thể rất trễ, tới 27 tuần. Nếu dê cái sinh con vào mùa sinh sản thì khoảng cách này ngắn. Dê Bách Thảo nuôi ở nước ta có khoảng cách lứađẻtrung bình 213 ngày [trung bình 7 tháng một lứa].
Đểđánhgiá chỉ tiêu sinh sản của dê cái người ta tính số con sinh ra còn sống của một dê mẹ trong mộtnăm. Dê cái Bách Thảo số con trung bình trong một lứa là 1,8. Số lứa trung bình trong mộtnămlà 1,65 [hay tỷ lệđẻlà 165%]. Số con cho một dê cái trong mộtnămlà 3 con. Hiểu biết về hoạtđộngsinh sản của dêđểquản lí và nâng cao chỉ tiêu sinh sản của dê cái làđiềukiệnđầutiênđểđảmbảochănnuôi dê có lời. TP.HCM tháng 7/2003 |