Vì sao trong rừng rậm có những cây mọc dưới tán cây khác mà vẫn xanh tốt

Kè sông ĐăkBLa - Kon Tum. Ảnh N.Đang

Vai trò quan trọng của những hàng cây xanh không chỉ dừng lại ở sự tô điểm, làm đẹp cho những con đường, những dãy phố mà chúng còn là cỗ máy điều hòa tự nhiên làm giảm đi sự oi nồng trong những ngày nắng nóng. Hơn thế nữa, cây xanh còn là những cỗ máy vệ sinh cần mẫn góp phần làm cho môi trường trong lành, bớt độc hại bởi chúng có khả năng hấp thụ, lọc, hút bớt lượng các chất khí độc hại, chống ô nhiễm, làm sạch không khí, giảm tiếng ồn giúp tránh được những nguy hại cho sức khỏe con người và tạo được quá trình sinh thái bình thường của sinh vật. Theo các kết quả nghiên cứu trong nhiều năm của các nhà khoa học trên thế giới và ở nước ta thì cây xanh có khả năng hấp thụ 50% bụi phóng xạ; quét dọn hơi, bụi độc cùng những cặn bã công nghiệp. Chúng có khả năng hút một số chất độc hại như Cácbonic, Anhidric, Sunfua, Fuo, Clo, Amôniắc và trả lại cho khí quyển nhiều dưỡng khí. Cây xanh cũng có tác dụng làm giảm tiếng tiếng ồn. Hiệu quả đó biểu hiện rất rõ rệt ở các loại cây lá bản. Khi các đường phố trồng nhiều cây xanh thì có thể làm giảm trên 50% tiếng ồn so với đường phố không có trồng cây xanh. Những hàng cây trồng đan xen thành nhiều lớp còn có tác dụng chắn gió, hạn chế sự di chuyển của cát bụi giúp bảo vệ mùa màng , hoa màu, cây trái, bảo vệ nhà cửa, làng mạc thôn xóm chống lại gió bão, hạn chế năng lượng sóng. Sau trận sóng thần ngày 26/12/2004 người ta phát hiện ra rằng có những làng còn gần như nguyên vẹn nhờ nằm khuất sau những rặng dừa trồng ven bờ biển.

Khi cây đã mọc thành rừng thì tác dụng của chúng còn lớn hơn nhiều thông qua chức năng đều hòa khí hậu, điều tiết dòng chảy. Đối với độ ẩm, rừng cây là nguồn cung cấp lượng ẩm cho khí quyển thông quá trình thoát hơi từ mặt lá và thân cây. Ở rừng cây lá rộng, trung bình 100kg lá cây mỗi năm bốc hơi từ 78.900 đến 82.520kg nước. Quả là sự vận chuyển hơi nước của cây cối vào trong không khí rất mạnh. Thực vật làm tăng lượng hơi nước chứa trong không khí, làm cho độ ẩm không khí trên tán rừng, trong rừng và xung quanh rừng cao hơn hẳn so với các khu vực không có rừng cạnh đó. Do độ ẩm ở khu vực có rừng cao hơn ở khu vực đất lộ thiên và đồng thời do khu vực rừng cây là một chướng ngại vật mà ma sát khá lớn làm cho dòng không khí bị cưỡng bức đi lên. Do đó trong những điều kiện giống nhau, ở khu vực rừng cây và xung quanh nó rất dễ có mưa và lượng mưa nhiều hơn những nơi không có rừng gần đó. Kết quả quan trắc cho thấy nơi có rừng thì lượng mưa tăng lên từ 6 - 30% (tùy loại rừng). Ngoài ra bản thân rừng cây cũng tạo thành mưa ngang, tức là những hạt nước do sương mốc, sương mù hình thành đọng lại. Lượng mưa ngang này là nguồn bổ sung lượng ẩm cho rừng và có tác dụng không kém phần quan trọng. Rừng có tác dụng làm giảm dòng chảy từ nước mưa và làm tăng lượng nước chứa trong đất đồng thời bảo vệ đất, chống sói mòn, sụt lở. Ở những vùng đất dốc, nếu canh tác các cây trồng nương dãy thì lượng đất bị bào mòn có thể lên đến trên 300 tấn/ha/năm, nhưng nếu có cây rừng che phủ tốt thì chỉ mất 5 tấn/ha/năm. Rừng cây với những hệ thống gốc rễ của chúng là kho chứa nước, có tác dụng giữ nước, điều hòa và duy trì lưu lượng dòng chảy, làm giảm bớt tốc độ dòng nước, hạn chế được tốc độ dồn nước tập trung gây lũ lụt nhanh. Những khu rừng nhiệt đới với nhiều tầng, cành lá xum xuê, tán dầy có thể che cản dưới 20% lượng nước mưa, chỉ có 35% lượng mưa rơi qua khe lá xuống mặt đất, 45% chảy dọc theo thân cây trong đó 17% ngấm vào vỏ cây, 28% chảy xuống đất. Như vậy chỉ có khoảng trên 60% lượng nước mưa rơi xuống đất. Đến đất, lượng nước này lại dễ dàng ngấm qua lớp thảm mục hoặc theo rễ cây ngấm từ từ xuống đất tạo thành nước ngầm, rồi tập trung vào các mạnh ngầm chảy từ từ ra các khe sâu, suối, chảy vào sông. Do vậy tốc độ dòng chảy của nước trong rừng nhỏ đi, đồng thời tính chất giữ nước và tính chất ngấm nước của đất dưới rừng sâu đều tăng lớn. Theo tính toán, dòng nước chảy trên đất lộ thiên lớn gấp 2 lần trên đất có rừng. Ở các vùng núi, khi có nước lũ chảy tràn, lưu lượng nước từ rừng cây bị chặt phá có thể lớn hơn khu vực có rừng từ 10 đến 20 lần.

Đến nay, Tây Nguyên vẫn được xem là nơi có diện tích và trữ lượng rừng vào hàng cao nhất so với các vùng khác trong cả nước. Sự đa dạng và phong phú với nhiều kiểu rừng có ảnh hưởng đặc biệt quan trọng đến tài nguyên thiên nhiên, là tác nhân chính trong việc chống rửa trôi, sói mòn, duy trì nguồn sinh thủy, chắn gió,vv. Với đặc điểm hai mùa mưa lũ và khô cạn tách biệt, rừng đóng vai trò chủ đạo trong việc điều hòa những biến động của tài nguyên nước trong mỗi năm. Những năm qua do sự gia tăng dân số và phát triển kinh tế ở nhiều vùng còn mang tính tự phát nên rừng bị xâm hại nghiêm trọng. đó cũng là một trong những nguyên nhân làm tăng mức độ biến động cực đoan của thời tiết thủy văn mà biểu hiện là tình trạng lũ lụt,lũ quét, sụt lở đất trong mùa mưa lũ, hạn hán và thiếu nước nghiêm trọng trong mùa khô đang có xu hướng gia tăng.

Theo đà phát triển kinh tế xã hội, thêm nhiều khu công nghiệp, đô thị được hình thành, mở rộng. Những con đường, ngõ phố đã rộng hơn, thoáng hơn nhưng còn thiếu những hàng cây xanh để vừa làm đẹp, vừa cho bóng mát. Thiết nghĩ, sự hài hòa giữa lợi ích kinh tế với gìn giữ cảnh quan, bảo vệ môi trường thiên nhiên trong việc quy hoạch phát triển kinh tế là điều kiện cần cho quá trình phát triển bền vững của mỗi địa phương. Những vùng đất sẽ trở nên cằn cỗi, những công trình hồ đập sẽ bị bồi lấp, những dòng sông con suối sẽ gầm gào hung dữ khi có lũ nhưng lại mất đi tiếng tí tách reo vui trong mùa cạn nếu rừng và rừng phòng hộ đầu nguồn không được bảo vệ.

KS Nguyễn Văn Huy

Trung tâm Khí tượng Thủy văn tỉnh Kon Tum

Trong phong thủy, từ hàng ngàn năm trước, người xưa đã biết tác dụng của cây cối trong việc hóa giải các điều xấu của môi trường sinh sống. Chẳng hạn cân bằng hình thể khiếm khuyết của ngôi nhà, che chắn tầm nhìn đến các cảnh quan xấu của bên ngoài....

Theo thuyết của Hoàng Đế Trạch Kinh (là sách lý luận về thuật phong thủy của Trung Quốc, đã được biên dịch sang tiếng Việt) chủ trương “lấy hình thể làm thân thể, ngòi nước làm huyết mạch, đất đai làm da thịt, cây cỏ làm rau tóc, nhà cửa quần áo, cửa nẻo làm dai đây, nếu hội đủ các điều này, là điều rất tốt”. những chỗ rộng rãi mênh mông, nếu không có cây che chắn, thì không có gì che thân thể, thì lấy gì giúp đỡ được. Ở rừng núi gió mạnh, nếu không có cây cối ngăn chắn thì không chống được gió lạnh. Ở thôn xóm, nếu cây cối tốt thì hưng vượng, cây cối cằn cỗi thì suy tàn. Nếu không trồng cây cối, như người cởi trần, như chim không lông, làm sao giữ được ấm để sống lâu? Người xưa nói: trước nhà quang đãng không có gì che chắn, sau nhà cây cối xanh tốt phồn thịnh, bốn mùa rụng lá, ở đó yên ổn và phúc hậu lâu dài. Vì cây cối tốt tươi là thịnh vượng, là nói lên vùng đất đó màu mỡ, mà như vậy thì dễ giúp cho vùng đó trù phú lên. Vùng đất có cây cối tốt tươi, giúp con người sống khỏe, trí tuệ minh mẫn, đó chính là khởi đầu của sự giàu có. Trong phong thủy diễn đạt, vùng đất có địa mạch tốt, cách cục đạt giàu sang.

1. Trồng cây nào, trồng hướng nào?

Theo quan niệm người xưa thì nên trồng những cây sau theo đúng hướng thì rất tốt cho mọi người sinh sống trong nhà. Hình sắc khí của cây cũng cảm ứng rất quan hệ đến họa phúc. Vì vậy, cây trồng phải cẩn thận. Khi thấy cây ở khu nào héo úa, vàng lá tức là vùng khí ỏ đó có vấn đề, chúng ta phải tìm xem có gì khác lạ từ môi trường bên ngoài tác động không? Hay vùng khí nơi đó âm dương không hài hòa, ta phải cân bằng nó lại.

Ví như cây Cát tường như ý biết đến: Phiến lá mà xanh lục với đường gân bạc, lá dày nhưng mượt, hình dáng trang nhã. Vào mùa hè nếu đặt một cây trên bàn trà hoặc cửa sổ sẽ có tác dụng giảm bớt không khí oi bức và với hình dáng dễ thương của nó cũng khiến người ta vui vẻ, thoải mái. Cây dùng trong các dịp bình an, trừ tà, mừng lễ, Tết, thăng chức, khai trương, chúc mừng sinh con,...

Và sau đây là những quan niệm của người xưa về cây cối:

- Cây cối có vẽ bao bọc lấy nhà thì thanh nhàn hưởng phúc.

- Bụi trúc quanh co, trong nhà giàu có.

- Một dãy cây sum xuê trước cửa (nhưng không che ánh sáng) sẽ tốt cho con cháu.

- Cây trước nhà có nhiều tàn ngang bằng như cái lộng thì người trong nhà sớm đỗ đạt.

- Cây mọc bên hông như thể ôm lấy nhà, giàu có lâu dài.

- Cây bên tả uốn khúc ôm lấy nhà, giàu có công danh.

- Nhiều cây sau nhà, giàu có thông minh.

- Cây bốn bên nhà bằng nhau, có nhiều ruộng mọi nơi.

- Cây xanh tán rộng, con trưởng giàu có.

Những quan niệm xấu về cây:

- Trước cửa có cây đào, lý hàm ý ham mê tửu sắc.

- Đối diện với cửa có cây dương liễu rũ như xõa tóc treo đầu hàm ý trong nhà có người thắt cổ.

- Trước cửa có cây hình dạng kỳ quái, nếu n hỏ thì hàm ý trong nhà có điều chẳng lành; nếu lớn thì bệnh tùy khí không thông.

- Trước cửa có một cây trơ trọi, hàm ý trong nhà toàn góa bụa, ít con cháu.

- Cành cây đâm xéo vào cửa, hàm ý sẽ có tang tóc.

- Gốc cây bị thủng rễ trước nhà, hàm ý bị điếc, mê muội.

- Cây trước cửa gù cong như lưng lạc đà, hàm ý đinh tài đều kém.

- Cây khô trước cửa, hàm ý hỏa tai chồng chết, mất của, chết đường.

- Cây khô trên nóc, hàm ý sẽ có quả phụ.

- Trước cửa có cây cành dây leo rối rít, hàm ý bị thắt cổ treo lên hoặc bị lật thuyền.

- Trước cửa có cây mọc rũ xuống nước, hàm ý trong nhà có người chết đuối.

- Cạnh bên nhà có dây hoa màu đỏ, hàm ý thất bại vì nhan sắc.

- Trong vườn nếu trồng thông chỉ trồng thông nhỏ, nếu là thông lớn làm ăn không khá.

- Bên phải nhà có cây, có hoa màu trắng, con cháu lêu bêu.

Dùng cây để hóa giải điểm khuyết

Sau đây là cách dùng cây để hóa giải trong phong thủy:

- Nếu văn phòng hay nhà ở của bạn ở thấp hơn mặt đất hãy dùng cây và lùm cây để hóa giải khí đè nén.

- Dùng màu sắc để tạo ánh sáng cho khu vực cầu thang lên xuống.

- Tránh các loại cây có gai như xương rồng đặt trong nhà. Xương rồng để ở bên ngoài đó là sự bảo vệ cho ngôi nhà nhưng dùng trong nhà gây cảm giác tấn công. Nên chọn các loại cây mọng, lá tròn.

- Các loại cây bonsai, tuy đẹp, nhưng tượng trưng sự tăng trưởng bị cằn cỗi, và vì thế nên tránh để trong nhà, trừ khi thật cần thiết.

- Nếu bạn có một thang cuốn hình xoắn ốc, hãy đặt một chậu cây bên dưới chân cầu thang để giữ khí lại.

- Bạn có thể dùng cây để đổi hướng khí cắt mà góc nhà nhô ra để tạo nên.

2. Cây và phong thủy

Cây cối luôn đóng vai trò liên kết con người với thế giới tự nhiên. Do vậy, dùng cây cối trong nội thất chính là liệu pháp tiếp nối một cách đơn giản và dễ điều chỉnh nhất. Một căn phòng làm việc có nhiều loại trang thiết bị, vậy hãy thử đặt vài chậu kiểng, bình hoa trên bàn và giỏ lan trên bậu cửa sổ chẳng hạn. Hiệu quả giảm stress sẽ đến rõ rệt nhờ việc điều hòa tính âm dương của các hành Mộc, Kim trong ngũ hành.

Cũng cần quan niệm nhà ở không phải là rừng hay vườn cây, việc trồng cây phải tương quan hài hòa với tỉ lệ không gian sống. cây cối nhiều quá nếu không có hệ thống sắp hợp lý sẽ dẫn đến ẩm thấp, tối tăm, vướng víu tầm mắt và dễ sinh ra hỏa hoạn (Mộc sinh Hỏa).

Trong thiết kế xây dựng, dù là lâu đài phương Tây hay nhà vườn phương Đông, có diện tích đất rộng nằm giữa vườn cây thì phần chung quanh ngôi nhà vẫn phải là một khoảng trống thoáng đãng, chọn lọc các loại cây và tránh tình trạng cây cối luộm thuộm che chắn hay mọc bừa bãi sát nhà ở.

Tình trạng của cây cối cũng là thước đo sinh khí cho mỗi ngôi nhà. Khi một loại cây trồng có dấu hiệu tàn úa, cần khắc phục ngay để duy trì trường khí. Gần thì điều chỉnh cho cây như xới đất, tưới nước hay tỉa cành, xa hơn là quan sát cả không gian xung quanh, xem có bị nắng nóng hay để cây quá sâu trong nhà khí thiếu dưỡng khí?

Tốt nhất gia chủ nên chọn các loại cây phù hợp với cấu trúc, hình khối và hướng của nhà (cây ưa nước, ưa nắng hay thích bóng râm, cây sậm lá hay nhiều hoa) để trang trí cho ngôi nhà của mình. Những bộ cây truyền thống được phong thủy xem là cát tường, mang lại sinh khí trong nhà ở, có thể sắp xếp tương ứng với các bộ sau:

- Bộ Tứ Linh: đa - sung - sanh - si, vốn là những cây lâu năm, dáng đẹp, rễ bám bền chắc và cành lá sum xuê.

- Bộ Tứ Quý: tùng - trúc - cúc - mai, tương ứng theo 4 mùa trong năm, trong đó tùng và trúc tượng trưng cho người quân tử, trượng phu, còn cúc - mai tượng trưng cho nữ nhi hiền thục.

- Bộ Tam Đa: sung - sai - quả, tượng trưng cho phúc, lộc, vừng tượng trưng cho lộc, thiên tuế hay vạn tuế tượng trưng cho thọ.

Trong phong thủy, số loại cây mang đến vận may nhiều hơn các loại khác. Thực vật mọng nước với những chiếc lá tròn, đày đặn hoặc loại cây có màu lá đậm tượng trưng cho tiền tài, giàu sang, mang đến may mắn nhiều nhât. (Lưu ý, những cây này mang hành Thủy, không nên đặt ở hướng Nam ngôi nhà). Xưa nay, việc trồng cây xanh luôn được xem là một trong những giải pháp quan trọng nhằm tăng cường sinh khí cho nhà ở. Cỏ cây tươi nhuận biểu hiện cho sinh khí thịnh vượng, dồi dào.

Mộc pháp: Mộc pháp là cách chọn và trồng cây sao cho phù hợp phong thủy (từ toàn cục đến chi tiết nhà ở). Đối với vùng nông thôn hay biệt thự nha vườn, cây xanh là vành đai ngăn khí độc, giữ khí lành, cùng với mặt nước điều hòa vi khí hậu. ta có t hể thấy mọi thôn xóm làng mạc... xưa nay đều có giải pháp bố cục cơ bản: (1) là kề cận nguồn nước (sông, ngòi, ao hồ), (2) là lấy rừng cây, lũy tre làm chỗ dựa để giảm các tác động bên ngoài. Tác dụng về phong thủy của cây cối là tàn phong tụ khí, một mặt ngăn che gió lạnh (đối với Việt Nam là từ các hướng Bắc, Đông Bắc trở xuống) và tạo bóng râm chóng nắng gắt (từ các hướng Tây, Tây Bắc), một mặt lọc bụi và giữ lại hơi nước, không ngăn cản gió lành từ hướng Nam, Đông Nam thổi lên. Do vậy, kinh nghiệm trước cau, sau chuối của ông cha để lại chính là cách trồng cây hợp khí hậu thương vị, trong đó mối quan hệ giữa ngôi nhà với vườn trước, vườn sau, vườn bên, ao cá... khác chặt chẽ và hài hòa.

Tuy nhiên, dù có đất rộng thì cũng không thể trồng cây tùy tiện lan tràn mà cần tuân thủ theo các quy luật về thực vật và phong thủy, ví dụ: Không nên trong cây to rễ rộng trước cửa và sát tường vì rễ gây hỏng nứt tường nhà, đi lại bị va vấp.

Không nên trồng cây rậm rạp trước nhà, đầu hướng gió vì che khuất tầm nhìn và gió mát, khi xảy ra hỏa hoạn dễ cháy lan truyền (Mộc sinh Hỏa). Nếu trồng cây làm hàng rào thì thường xén ngang tỉa gọn (như chè tàu, râm bụt).

Cây thân thẳng, dáng đẹp hay kiểng quý thường trồng thành cặp cân đối, tránh đơn độc, nếu theo số lẻ thì thường là nhóm 3 hoặc 5 cây như cau kiểng, thiên tuế.

Cây ăn trái không trồng sát nhà vì dễ thu hút sâu bọ.

Nguồn: theo Đại Phát