Câu 1 trang 146 – SGK Ngữ văn 10 tập 2:
Văn học Việt Nam gồm hai bộ phận lớn: văn học dân gian và văn học viết. Hai bộ phận văn học này đều mang những đặc điểm truyền thống của văn học Việt Nam: tinh thần yêu nước chống xâm lược, tinh thần nhân văn, đề cao đạo lí, nhân nghĩa. Tuy nhiên, văn học dân gian và văn học viết lại có những đặc trưng riêng.
Trả lời:
Các bộ phận của văn học Việt Nam:
Văn học dân gian
Văn học viết
Hai bộ phận văn học đều mang những đặc điểm truyền thống của văn học Việt Nam: tinh thần yêu nước, tinh thần nhân văn, đề cao đạo lí, nhân nghĩa.
Hai bộ phận văn học cũng có những đặc trưng riêng.
Câu 2 trang 146 – SGK Ngữvăn 10 tập 2:
Về bộ phận văn học dân gian, có các trọng tâm kiến thức:
Những đặc trưng cơ bản của văn học dân gian.
Hệ thống thể loại văn học dân gian Việt Nam.
Những giá trị của văn học dân gian Việt Nam.
Để nắm được những trọng tâm kiến thức nói trên, có thể ôn tập theo các gợi ý sau:
a] Những đặc trưng cơ bản của văn học dân gian. Văn học dân gian bao gồm những thể loại nào? Chỉ ra những đặc trưng chủ yếu nhất của từng thể loại.
b] Chọn phân tích một số tác phẩm [hoặc trích đoạn tác phẩm] văn học dân gian đã học [hoặc đã đọc] để làm nổi bật đặc điểm nội dung và nghệ thuật của sử thi, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện thơ, truyện cười, ca dao, tục ngữ.
c] Kể lại một số truyện dân gian, đọc thuộc một số câu ca dao, tục ngữ mà anh [chị] thích.
Trả lời:
a] Những đặc trưng cơ bản của văn học dân gian. Văn học dân gian bao gồm những thể loại nào? Chỉ ra những đặc trưng chủ yếu nhất cuatr từng thể loại.
Đặc trưng cơ bản của văn học dân gian:
+ Tính truyền miệng
+ Tính tập thể
+ Tính thực hành
Các thể loại chủ yếu: thần thoại, sử thi, truyền thuyết, cổ tích, ngụ ngôn, truyện cười, ca dao, tục ngữ, vè, truyện thơ, chèo.
Đặc trưng mỗi thể loại: Xem lại bài học tuần 2 và tuần 11.
b] Chọn phân tích một số tác phẩm [hoặc trích đoạn tác phẩm] văn học dân gian đã học [hoặc đã đọc] để làm nổi bật đặc điểm nội dung và nghệ thuật của sử thi, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện thơ, truyện cười, ca dao, tục ngữ.
Gợi ý: Học sinh chọn và phân tích các đoạn trích và tác phẩm theo hai luận điểm chính: nội dung và nghệ thuật.
c] Kể lại một số truyện dân gian, đọc thuộc một số câu ca dao, tục ngữ mà anh [chị] thích.
Học sinh tự thực hiện yêu cầu này.
Câu 3 trang 147 – SGK Ngữ văn 10 tập 2:
Văn học viết Việt Nam gồm: văn học từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX [văn học trung đại] và văn học từ đầu thế kỉ XX đến nay [văn học hiện đại]. Cần nắm được đặc điểm chung và đặc điểm riêng của văn học trung đại và văn học hiện đại theo các gợi ý sau:
a] Những nội dung lớn của văn học Việt Nam trong quá trình phát triển.
b] Văn học viết Việt Nam phát triển trong sự ảnh hưởng qua lại với các yếu tố truyền thống dân tộc, tiếp biến văn học nước ngoài như thế nào? Nêu một số hiện tượng văn học tiêu biểu để chứng minh.
c] Sự khác nhau giữa văn học trung đại và văn học hiện đại về ngôn ngữ và hệ thống thể loại.
Trả lời:
a] Những nội dung lớn của văn học Việt Nam trong quá trình phát triển.
Chủ nghĩa yêu nước.
Chủ nghĩa nhân đạo.
Cảm hứng thế sự.
b] Văn học Việt Nam phát triển trong sự ảnh hưởng qua lại với các yếu tố truyền thống dân tộc, tiếp biến văn học nước ngoài như thế nào? Nêu một số hiện tượng văn học tiêu biểu để chứng minh.
Văn học viết Việt Nam phát triển trong sự ảnh hưởng qua lại với truyền thống dân tộc:
+ Văn học viết Việt Nam được xây dựng trên nền tảng của văn học và văn hoá dân gian Việt Nam.
+ Chứng minh: Truyện Kiều của Nguyễn Du, thơ Nôm của Hồ Xuân Hương đều có nhiều yếu tố của tục ngữ, ca dao; Truyền kì mạn lục của Nguyễn Dữ mang nhiều yếu tố của truyền thuyết, cổ tích thần kì
Văn học viết Việt Nam tiếp biến văn học nước ngoài:
+ Văn học viết Việt Nam chịu ảnh hưởng trực tiếp văn học và văn hóa Trung Hoa.
Chứng minh: Nền văn học chữ Hán thời phong kiến với các tác giả tiêu biểu như Nguyễn Trãi, Hồ Xuân Hương, Bà huyện Thanh Quan, Các tác phẩm viết bằng chữ Nôm cũng bị ảnh hưởng của văn hóa Hán, cũng chứa đựng rất nhiều yếu tố Hán, cũng như đã kế thừa thành tựu văn hóa văn học Hán.
+ Văn học viết Việt Nam còn chịu ảnh hưởng của văn học phương Tây, trực tiếp là văn học Pháp trong thời kì chuyển từ văn học trung đại sang văn học hiện đại.
Chứng minh: phong trào Thơ mới và các thể loại văn xuôi như tiểu thuyết, truyện ngắn, phóng sự với những tên tuổi tiêu biểu: Vũ Trọng Phụng, Nguyễn Công Hoan, Nam Cao, Ngô Tất Tố
READ Khu bờ kè thu hút giới trẻ
c] Sự khác nhau giữa văn học trung đại và văn học hiện đại về ngôn ngữ và hệ thống thể loại.
Phương diện so sánh Văn học trung đại
Văn học hiện đại
Ngôn ngữ
– Chữ Hán
– Sử dụng nhiều điển tích, điển cố
– Từ ngữ ước lệ, tượng trưng
– Lối văn biền ngẫu
– Chủ yếu là chữ quốc ngữ
– Ít dẫn điển tích , điển cố
– Xoá bỏ lối viết câu nệ, ước lệ, tượng trưng
– Bỏ dần lối viết theo ngữ pháp Hán.
Hệ thống thể loại
– Các thể loại trong văn học Hán: Thơ đường luật, Tiểu thuyết chương hồi, cáo, hịch,…
– Một số thể thơ đặc trưng của dân tộc: lục bát, song thất lục bát, thất ngôn xen lục ngôn, …
– Thơ tự do thay thế cho thơ Đường luật
– Tiểu thuyết hiện đại kiểu phương Tây, thay thế cho tiểu thuyết chương hồi.
– Bỏ các thể văn xuôi trung đại, thay vào đó là sự ra đời của dạng văn xuôi hiện đại: truyện ngắn, truyện vừa, kí, phóng sự, tuỳ bút,…
Câu 4 trang 147 – SGK Ngữ văn 10 tập 2:
Để nắm khái quát phần văn học viết Việt Nam trong chương trình Ngữ văn lớp 10, có thể ôn tập theo những gợi ý sau:
a] Văn học viết Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX bao gồm những thành phần nào? Phát triển qua mấy giai đoạn? Những đặc điểm lớn về nội dung và nghệ thuật của văn học trung đại Việt Nam.
b] Thống kê những thể loại văn học trung đại mà anh [chị] đã học. Nêu đặc điểm chủ yếu của một số thể loại tiêu biểu như chiếu, cáo, phú, thơ Đường luật, thơ Nôm Đường luật, ngâm khúc, hát nói.
c] Nêu những tác giả, tác phẩm văn học tiêu biểu bằng cách lập bảng:
Trả lời:
a] Văn học viết Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX bao gồm những thành phần nào? Phát triển qua mấy giai đoạn? Những đặc điểm lớn về nội dung và nghệ thuật của văn học trung đại Việt Nam.
Thành phần văn học viết Việt Nam thế kỉ X đến thế kỉ XIX [văn học trung đại]: văn học chữ hán và văn học chữ Nôm.
Quá trình phát triển: 4 giai đoạn:
+ Thế kỉ X đến thế kỉ XIV.
+ Thế kỉ XV đến thế kỉ XVII.
+ Thế kỉ XVIII đến nửa đầu thế kỉ XIX.
+ Nửa cuối thế kỉ XIX.
Những đặc điểm lớn về nội dung: chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa nhân đạo, cảm hứng thế sự.
Những đặc điểm lớn về nghệ thuật: Tính quy phạm và sự phá vỡ quy phạm, khuynh hướng trang nhã và xu hướng bình dị, tiếp thu và dân tộc hóa văn học nước ngoài.
READ Cách nấu canh cà chua trứng không bị tanh đơn giản tại nhà
b] Thống kê những thể loại văn học trung đại mà anh [chị] đã học. Nêu đặc điểm chủ yếu của một số thể loại tiêu biểu như chiếu, cáo, phú, thơ Đường luật, thơ Nôm Đường luật, ngâm khúc, hát nói.
Những thể loại văn học trung đại đã học: Thơ chữ Hán Đường luật, thơ Nôm Đường luật, thơ Nôm Đường luật sáng tạo [thất ngôn xen lục ngôn Cảnh ngày hè], phú, cáo, tựa, sử kí, truyện truyền kì, tiểu thuyết chương hồi, ngâm khúc, thơ Nôm lục bát, thơ Nôm song thất lục bát.
Đặc điểm chủ yếu của một số thể loại:
+ Chiếu: loại văn bản do nhà vua ban lệnh cho quần thần hoặc toàn dân thiên hạ yêu cầu thực hiện một công việc nào đấy có ý nghĩa chính trị – xã hội [tương đương với công văn, chỉ thị].
+ Cáo: loại văn bản do vua ban nhằm tuyên bố trước nhân dân một vấn đề nào đấy [tương đương với tuyên ngôn].
+ Phú: loại văn viết theo luật, có vần, nhịp và đối, dùng để miêu tả, ngâm, vịnh cảnh đẹp, nhân đó ca ngợi hay ngụ ý một vấn đề nào đấy có tính xã hội hoặt triết lí.
+ Thơ Đường luật: thơ chữ Hán, có nguồn gốc từ thời Đường, tuân thủ niêm luật khắt khe, hạn chế sáng tạo nhưng mang tính thử thách nhằm sàng lọc ngôn từ của nhà thơ, gồm nhiều thể loại: thất ngôn tứ tuyệt, thất ngôn bát cú, ngũ ngôn,
+ Ngâm khúc: loại thơ dài, có cốt truyện nhưng không thành truyện, không phải truyện thơ, dùng để thể hiện nỗi niềm tâm sự của tác giả, thông qua hình tượng văn học.
+ Hát nói: thể loại dùng trong sân khấu, diễn xuất bằng cách đọc [nói] có nhạc điệu và ngữ điệu nhưng không phải ngâm hay hát.
c] Nêu những tác giả, tác phẩm văn học tiêu biểu bằng cách lập bảng:
Học trên truyền hình: Môn Ngữ Văn Lớp 10Bài giảng: Chuyên đề: Chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa nhân đạo trong Văn học trung đại Việt Nam qua các tác phẩm văn học Ngữ văn 10 [Tiết 1]
Giáo viên: Nguyễn Thị Phương Lan THPT Nguyễn Trãi
1. Học trực tiếp khi phát sóng Các chương trình được phát trên Kênh 1 và 2 Truyền hình Hà Nội. Học sinh có thể học trực tuyến trên các nền tảng:Youtube: //www.youtube.com/hanoitvgoFacebook: //www.facebook.com/hanoitv.vnWebsite: hanoitv.vn bấm vào mục LIVE TV [Truyền hình trực tuyến]
Ứng dụng App \