Thủ thuật khác phẫu thuật như thế nào

Chuẩn bị cho phẫu thuật xâm lấn tối thiểu

• Hạn chế hút thuốc: Hút thuốc lá làm chậm lành vết thương sau khi phẫu thuật và làm giảm mật độ xương, hạn chế lưu lượng máu. Bệnh nhân có thể được yêu cầu hạn chế hút thuốc trong vài ngày trước và sau khi phẫu thuật để giảm nguy cơ biến chứng trong quá trình phẫu thuật và hỗ trợ việc hồi phục tốt hơn.
• Tìm hiểu về ca phẫu thuật: Hỏi thêm bác sĩ về quy trình và các bước trong quá trình phẫu thuật, những lợi ích và nguy cơ, cũng như khó chịu có thể gặp phải.
• Sắp xếp thời gian, xin nghỉ làm nếu cần thiết: Hãy hỏi bác sĩ về thời gian lưu viện dự kiến cũng như thời gian cần thiết để bình phục và trở lại được với công việc thường ngày.
• Tránh dùng các loại thuốc làm loãng máu một vài ngày trước khi phẫu thuật. Bác sĩ có thể hỏi bạn và cung cấp một danh sách các loại thuốc mà bệnh nhân cần tránh.
• Nếu phải gây mê toàn thân, bệnh nhân cần nhịn ăn 12 tiếng trước khi phẫu thuật để giảm nguy cơ biến chứng.

Trong quá trình phẫu thuật xâm lấn tối thiểu

Quá trình phẫu thuật xâm lấn tối thiểu có thể được tiến hành với sự hỗ trợ của robot hoặc không.

Phẫu thuật xâm lấn tối thiểu sử dụng robot

Phẫu thuật bằng robot, hoặc phẫu thuật có sự hỗ trợ của robot, được thực hiện từ một bàn điều khiển robot phẫu thuật tương tự như máy tính. Bác sĩ phẫu thuật sẽ điều khiển một camera độ nét cao và các cánh tay robot thực hiện phẫu thuật.

• Gây mê để cho bệnh nhân ngủ trong suốt quá trình phẫu thuật.
• Thiết lập các dụng cụ được sử dụng bởi các cánh tay robot trong quá trình phẫu thuật.
• Rạch một vài vết nhỏ làm lối vào cho các dụng cụ.
• Đưa một ống nhỏ có gắn đèn và camera, được gọi là ống nội soi, qua một đường rạch để quan sát vùng phẫu thuật.
• Đưa các dụng cụ gắn trên cánh tay robot vào cơ thể người bệnh qua các vết rạch khác.
• Thực hiện thao tác phẫu thuật với cánh tay robot trong khi quan sát hình ảnh nội soi trên màn hình.
• Lấy tất cả các dụng cụ ra khỏi cơ thể.
• Khâu các vết mổ lại sau khi phẫu thuật hoàn tất.

Phẫu thuật xâm lấn tối thiểu không sử dụng robot

Phẫu thuật xâm lấn tối thiểu không sử dụng robot là việc bác sĩ phẫu thuật sử dụng bàn tay của mình thay vì cánh tay robot.

Đôi khi, dựa trên những hình ảnh quan sát được bên trong cơ thể, bác sĩ phẫu thuật có thể quyết định chuyển sang phẫu thuật mổ hở (mổ phanh) nếu thấy cần thiết về mặt y khoa.

Sau khi phẫu thuật xâm lấn tối thiểu

Sau khi phẫu thuật, bác sĩ sẽ quyết định thời gian lưu viện tùy thuộc vào vị trí phẫu thuật và thể trạng của bệnh nhân. Có trường hợp có thể xuất viện ngay trong ngày, có trường hợp cần ở lại viện để theo dõi khoảng 1 – 4 ngày. Riêng bệnh nhân phẫu thuật chỉnh hình có thể cần vật lý trị liệu trước khi xuất viện.

Về cơ bản, bệnh nhân sẽ cần lưu ý các điểm như:

• Tránh các hoạt động làm trầm trọng thêm vết thương hoặc khiến vết mổ khó lành: Bác sĩ sẽ hướng dẫn cụ thể về những hoạt động thể chất nên và không nên thực hiện trong thời gian hồi phục.
• Giữ vết mổ sạch sẽ và băng bó đúng cách: Bệnh nhân cần theo dõi các dấu hiệu nhiễm trùng. Nếu nhận thấy vết thương đau, sưng tấy hoặc chảy nhiều mủ, hoặc bị sốt liên tục, hãy báo ngay cho bác sĩ.
• Chỉ uống thuốc giảm đau theo liều lượng được chỉ định: Nếu thuốc không có tác dụng, hãy báo cho bác sĩ trước khi thay đổi liều lượng. Đôi khi, việc gắng chịu đau sẽ tốt hơn là phụ thuộc vào thuốc.
• Bắt đầu tập thể dục theo tư vấn của bác sĩ càng sớm càng tốt. Vận động sẽ cải thiện lưu thông máu, tăng cường cơ bắp, giảm đau và rút ngắn thời gian hồi phục.
• Từng bước trở lại với công việc thường ngày.

Thời gian phục hồi sau khi phẫu thuật xâm lấn tối thiểu

Nhìn chung, hầu hết các thủ thuật xâm lấn tối thiểu giúp giảm thời gian nằm viện từ 50% trở lên so với các thủ thuật xâm lấn khác. Tuy vậy, bệnh nhân vẫn có thể cần đến 6 tuần để có thể hoàn toàn bình phục.

Rủi ro / biến chứng của việc phẫu thuật xâm lấn tối thiểu

Như với bất kỳ cuộc phẫu thuật nào, rủi ro của phẫu thuật xâm lấn tối thiểu bao gồm rủi ro khi gây mê toàn thân và nguy cơ nhiễm trùng.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể phải chuyển sang mổ hở nếu phẫu thuật nếu thấy cần thiết về mặt y khoa. Điều này có thể kéo dài thời gian phục hồi và để lại vết sẹo lớn hơn.

Ngoài ra, các biến chứng của phẫu thuật xâm lấn tối thiểu có thể là chảy máu, nhiễm trùng và tổn thương nội tạng.

Hiện nay, số lượng người bệnh đến khám và điều trị tại Bệnh viện TWQĐ 108 ngày càng tăng cao, số lượng ca phẫu thuật mỗi năm đã vượt trên 30.000 ca. Việc chuẩn bị trước khi phẫu thuật có ý nghĩa cực kỳ quan trọng. Đây là thời điểm người bệnh cần có sự chuẩn bị tốt nhất cả về thể chất và tinh thần để bước vào cuộc mổ, đồng thời người bệnh cần nắm rõ quy trình phẫu thuật để phối hợp phòng ngừa, giảm thiểu các yếu tố có thể ảnh hưởng đến nguy cơ phẫu thuật và gây mê.

Hướng dẫn người bệnh hiểu rõ quy trình chuẩn bị trước - trong và sau phẫu thuật, nhằm có sự chuẩn bị cần thiết cũng như giảm thiểu các lo lắng, căng thẳng, chúng tôi xin cung cấp một số thông tin nhằm: Trang bị những cho người bệnh và người nhà người bệnh những thông tin cần thiết, những quy tắc an toàn để nâng cao chất lượng chăm sóc, hạn chế tối đa những rủi ro trong phẫu thuật do việc thiếu kết nối thông tin giữa bệnh nhân và nhân viên y tế.

Một tuần trước khi phẫu thuật

• Tình trạng thể chất: Người bệnh nên được chuẩn bị rất tốt về chế độ dinh dưỡng trước mổ. Chế độ ăn nên giàu chất đạm, giàu dinh dưỡng và vitamin, đặc biệt những bệnh nhân bị suy dinh dưỡng cần có chế độ dinh dưỡng đặc biệt để nâng cao thể trạng. Nên chọn các loại thức ăn phù hợp, dễ tiêu hóa và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Bệnh nhân đái tháo đường cần chọn chế độ ăn điều trị nhằm giảm glucose máu và tránh tình trạng toan máu. Một số trường hợp có bệnh lý đặc biệt như nhiễm khuẩn, bệnh tim, gan, thận …cần có tư vấn của chuyên khoa dinh dưỡng.
• Không hút thuốc:  người nghiện thuốc thường gặp các vấn đề về hô hấp trong hoặc sau khi phẫu thuật, tăng nguy cơ viêm phổi, xẹp phổi sau mổ do tăng tiết đờm dãi, dịch nhầy trong khí phế quản. Hút thuốc lá làm giảm lưu thông máu, làm chậm quá trình lành vết mổ, vết mổ sẽ dễ bị nhiễm khuẩn. Chất Nicotine trong thuốc lá làm giảm enzym cytochrome P-450 là loại men tham gia chuyển hóa nhiều loại thuốc tại gan, nồng độ Carboxy-haemoglobin (COHb) có thể tăng lên 10% ở người hút thuốc. Vậy nên dừng thuốc lá trước mổ càng lâu càng tốt, ít nhất là 3 tuần trước mổ để hồi phục enzym và hệ thống miễn dịch, đưa carboxy-Hb về mức bình thường. 
• Tránh uống rượu, bia: Uống rượu, bia sẽ ảnh hưởng đến quá trình hồi phục tăng nguy cơ chảy máu, giảm đáp ứng miễn dịch. Rượu khử hydro là một loại men xúc tác tại gan, nhiều chất xúc tác ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa thuốc gây tê, gây mê.
• Tập luyện: Nên tập các động tác lý liệu pháp hô hấp như: Tập hít sâu, thở chậm, ho khạc đờm, nằm trên giường tập các động tác co, gấp, duỗi các chi. Nên ngủ sớm, ngủ đủ giấc và sử dụng thuốc theo đúng hướng dẫn của bác sỹ.

Ngày vào viện chuẩn bị cho phẫu thuật

• Nên đi cùng với người thân/ người giám hộ để hỗ trợ người bệnh khi cần (đảm bảo an toàn cũng như lý do pháp lý).
• Không nên mang trang sức quý giá, đắt tiền đến bệnh viện (chỉ mang những gì cần thiết cho việc thanh toán và các chi phí phát sinh khác). 
• Với bất kỳ thay đổi nào về tình trạng chung của cơ thể, người bệnh/ người nhà người bệnh cần phải báo ngay với bác sỹ hoặc điều dưỡng thăm khám khi vào viện.
• Các xét nghiệm như: xét nghiệm máu, chụp XQ, siêu âm bụng, nội soi, điện tim, chụp cộng hưởng từ, cắt lớp vi tính, siêu âm tim (nếu cần) sẽ được bổ sung và hoàn thành trước khi thực hiện ca phẫu thuật của người bệnh.
• Một số loại thuốc đặc biệt người bệnh đang sử dụng như thuốc chống đông, thuốc lợi tiểu, thuốc đái tháo đường, huyết áp, tim mạch… người bệnh phải báo với bác sỹ điều trị để có hướng dẫn cụ thể. Một số thuốc có thể vẫn tiếp tục sử dụng, một số phải ngừng. Các bác sỹ sẽ cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ khi dừng thuốc để đảm bảo an toàn cho phẫu thuật.  Đơn thuốc có thể được chỉ định sau khi bác sỹ thăm khám (nếu cần).

• Nếu người bệnh sốt/cảm lạnh, đến kỳ kinh nguyệt hoặc có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào khác trước phẫu thuật 1 ngày cần báo ngay cho bác sỹ điều trị.

Khám tiền mê

Sau khi đã hoàn tất các xét nghiệm cơ bản, người bệnh sẽ được bác sĩ gây mê khám tiền mê đánh giá toàn diện chức năng các cơ quan cũng như khả năng chịu đựng cuộc phẫu thuật, đồng thời kết hợp điều trị các bệnh lý phối hợp ( tim mạch, huyết áp, tiểu đường, hô hấp, dinh dưỡng…),  bổ sung xét nghiệm, dự trù máu, quyết định phương pháp gây mê, giảm đau sau mổ. Người bệnh cần cung cấp các thông tin chính xác nhất là tiền sử dị ứng, sốc phản vệ, hen xuyễn hoặc tiền sử gây mê, phẫu thuật cũng như bệnh lý nền, các thuốc đang sử dụng. Bác sĩ cũng sẽ giải thích về phương pháp gây mê, phương pháp giảm đau sẽ áp dụng cho người bệnh, các điểm chú ý cần phối hợp của người bệnh cũng như nguy cơ có thể xảy ra.

Thủ tục pháp lý thực hiện trước phẫu thuật, thủ thuật, gây mê

Sau khi được cung cấp đầy đủ thông tin về phẫu thuật, người bệnh sẽ ký cam kết chấp thuận cho bác sĩ thực hiện phẫu thuật điều trị theo kế hoạch.

Tùy vào tính chất phẫu thuật, người bệnh có thể được yêu cầu ký cam kết, thủ tục cần thiết bao gồm cả nghĩa vụ tài chính. Người dưới 18 tuổi phải có cha mẹ hoặc người giám hộ ký vào những cam kết chấp thuận nói trên.

Những điểm lưu ý trước phẫu thuật

Tẩy trang và chùi sạch sơn móng tay, móng chân trước khi phẫu thuật

Chải và cột gọn tóc

Tháo kính áp tròng, tháo răng giả tháo lắp

Tháo tất cả đồ trang sức, bao gồm các loại khuyên đeo trên người

Mặc quần áo do bệnh viện cung cấp, không mang tất và mặc đồ lót. Mang giày dép thoải mái, không mang giày cao gót, xăng đan hay dép xỏ ngón.

Đi tiểu trước khi vào phòng mổ

Bệnh nhân nhỏ tuổi cần có bố mẹ hoặc người giám hộ đi kèm

Trước khi phẫu thuật, nếu người bệnh có các triệu chứng bất thường như: cảm lạnh, đau họng, ho, đau bụng cồn cào, tiêu chảy hoặc sốt, người bệnh cần thông báo cho bác sĩ phẫu thuật, bác sĩ gây mê hoặc điều dưỡng tại khoa để kịp thời thăm khám tình trạng người bệnh. Bác sĩ có thể quyết định hoãn thực hiện phẫu thuật cho đến khi tình trạng người bệnh ổn định.

Vệ sinh cơ thể trước khi phẫu thuật

Giữ gìn vệ sinh cơ thể giúp giảm thiểu nguy cơ nhiễm trùng sau mổ. Bệnh viện sẽ hướng dẫn người bệnh sử dụng loại xà phòng khử trùng đặc biệt và yêu cầu người bệnh tắm trước khi phẫu thuật

Kỹ thuật tắm như sau: Dùng tay thoa xà phòng thật kỹ toàn bộ cơ thể, đảm bảo toàn bộ bề mặt da trên cơ thể đều được cọ sạch với xà bông. Sau đó, người bệnh xả nước sạch và lau khô người bằng khăn sạch. Người bệnh không cần gội đầu nếu đầu vẫn sạch, trừ khi phải phẫu thuật đầu hay cổ. Sau lần tắm sau cùng, mặc quần áo sạch do bệnh viện cung cấp.

Hướng dẫn nhịn ăn uống và sử dụng thuốc trước phẫu thuật 

Tùy từng chuyên khoa và từng trường hợp người bệnh cụ thể mà bác sĩ phẫu thuật và bác sĩ gây mê sẽ cho chỉ định người bệnh nhịn ăn, uống trước mổ vào thời điểm nào.

Nhịn ăn uống giúp phòng ngừa việc hít các vật thể lạ, chất nôn vào đường thở gây sặc, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng. Vì vậy, việc tuân thủ theo hướng dẫn của bác sỹ gây mê, bác sỹ phẫu thuật là rất quan trọng. Nếu người bệnh mới ăn uống và phải phẫu thuật cấp cứu thì bác sỹ gây mê sẽ đánh giá nguy cơ hít các vật thể lạ khi gây mê.

Kể cả trong trường hợp bạn được gây tê vùng thì việc tuân thủ các hướng dẫn nhịn ăn uống cũng rất quan trọng vì có thể người bệnh có thể sẽ phải cấp cứu hoặc chuyển gây mê toàn thân. Cần từ 6 – 8 giờ sau ăn để dạ dày ở trạng thái trống, an toàn cho việc gây mê, tránh nguy cơ thức ăn và dịch từ dạ dày có thể vào phổi nếu dạ dày vẫn còn thức ăn hoặc nhiều dịch. Do đó người bệnh cần kết thúc bữa ăn cuối trước khi lên phòng mổ khoảng 8 tiếng. Sữa, súp loãng cần kết thúc trước 06 giờ.

Người bệnh có thể được uống nước giàu Carbonhydrat nhiều lần trong đêm (nhỏ hơn 200 ml) kết thúc 2 giờ trước khi được gây mê và phẫu thuật. Trẻ em cho bú sữa mẹ trước 04 giờ.

Những người bệnh phải nhịn hoàn toàn cả ăn uống bác sĩ sẽ trao đổi cụ thể.

Bác sĩ sẽ trao đổi và hướng dẫn người bệnh về các loại thuốc người bệnh đang uống. Những loại thuốc có thể gây ra biến chứng chảy máu nhiều trong quá trình phẫu thuật như thuốc chống đông máu có thể được yêu cầu ngưng và hoặc chuyển loại trước khi thực hiện thủ thuật, phẫu thuật theo hướng dẫn của bác sĩ.

Thuốc điều trị tăng huyết áp loại ức chế men chuyển phải được dừng trước phẫu thuật 24h, có thế chuyển sang một loại thuốc hạ áp khác theo hướng dẫn của bác sĩ.

Một số vitamin và thảo dược như nhân sâm, tỏi, Ginkgo biloba..., có thể gây biến chứng chảy máu trong quá trình phẫu thuật. Người bệnh cần phải trao đổi với bác sĩ về các loại sản phẩm bổ sung đang sử dụng.

Thông thường, người bệnh sẽ được hướng dẫn ngưng uống thuốc điều trị đái tháo đường vào buổi sáng ngày phẫu thuật. Nếu người bệnh dùng Insulin, bác sĩ có thể đề nghị giảm liều hoặc chỉnh liều theo lượng đường trong máu của bạn.

Nếu người bệnh có bệnh lý ngưng thở khi ngủ (ngủ ngáy), cần thông báo tình trạng này với bác sĩ để bác sĩ và điều dưỡng chủ động kế hoạch theo dõi hô hấp cho người bệnh trong và sau khi phẫu thuật.

Thời gian thực hiện phẫu thuật

Điều dưỡng sẽ thông báo cho người bệnh thời gian dự tính của ca phẫu thuật. Để chuẩn bị tốt cho ca phẫu thuật, người bệnh sẽ được đưa đến phòng mổ từ 30 - 45 phút trước khi bắt đầu.

Đến phòng phẫu thuật

Người bệnh sẽ được nhân viên đưa đến khu vực phòng phẫu thuật, điều dưỡng sẽ kiểm tra lại các thông tin liên quan đến người bệnh và người đi cùng đến phòng mổ. Hai thành viên gia đình được phép đi cùng người bệnh đến cửa phòng phẫu thuật nhưng không được vào bên trong vì đây là khu vực vô trùng.

Hậu phẫu

Người bệnh được đưa đến phòng hồi tỉnh để theo dõi và chăm sóc sau phẫu thuật. Tại đây, bác sĩ và điều dưỡng sẽ theo dõi cho đến khi người bệnh tỉnh lại (nếu có gây mê) hoặc 2 chân cử động được (nếu gây tê tủy sống). Khi người bệnh ổn định, phục hồi hoàn toàn về ý thức, chức năng vận động, cảm giác, phản xạ… nhân viên khu hồi tỉnh sẽ liên hệ chuyển người bệnh về phòng bệnh.

Khoa Hồi sức tích cực và chống độc

Các bệnh nhân nặng cần chăm sóc và hồi sức tích cực sau mổ sẽ được chuyển về khu  Hồi sức tích ngoại khoa.  Tại đây được trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị theo dõi và hỗ trợ đặc biệt dành cho bệnh nhân có chỉ định hỗ trợ hô hấp, săn sóc, hồi sức tích cực. Đây là khu vực vô trùng, bệnh nhân được chăm sóc toàn diện  nên cần giới hạn thân nhân vào thăm bệnh.

Trở về phòng bệnh

Sau khi rời phòng hồi tỉnh, người bệnh được đưa về phòng bệnh. Điều dưỡng sẽ theo dõi huyết áp, nhịp tim và nhiệt độ cho người bệnh, đánh giá mức độ đau và theo dõi các diễn tiến của người bệnh... để kịp thời thông báo cho bác sĩ khi có bất thường

Để tránh nguy cơ choáng dẫn tới té ngã sau phẫu thuật, người bệnh không nên tự ý rời khỏi giường mà nên nhờ sự trợ giúp của người thân và hướng dẫn của điều dưỡng

Sau phẫu thuật, trên cơ thể người bệnh có thể còn các ống dẫn lưu, ống dẫn nước tiểu… Điều dưỡng sẽ giải thích cho người bệnh về vai trò của các ống này. Nhằm đảm bảo người bệnh được chăm sóc tốt nhất, điều dưỡng rất cần sự hợp tác của người bệnh và người nhà đối với các lưu ý về ống dẫn lưu.

Hãy báo cho điều dưỡng hay bác sĩ nếu bạn thấy có những triệu chứng sau:

Đau nhiều

Đi tiểu khó hoặc thấy đau khi tiểu

Đau khi hít vào hoặc thở ra

Đau ở vết mổ

Buồn nôn ói mửa (do ảnh hưởng thông thường của thuốc mê)

Bất kỳ triệu chứng bất thường nào khác.

Kiểm soát cơn đau

Các bác sĩ sẽ cố gắng giảm nhẹ cơn đau sau thủ thuật, phẫu thuật đến mức thấp nhất cho người bệnh. Hiện nay tại bệnh viện TƯQĐ 108 đã triển khai gói “Giảm đau sau phẫu thuật” đến hầu hết người bệnh. Hãy báo ngay cho điều dưỡng hoặc bác sĩ điều trị tại khoa nếu người bệnh cảm thấy đau vượt ngưỡng chịu đựng sau phẫu thuật. Điều dưỡng sẽ yêu cầu bạn đánh giá cơn đau theo thang đo từ 0 (không đau) đến 10 (rất đau) từ đó sẽ có chiến lược bổ sung thuốc phù hợp. 

Chế độ ăn – vận động sớm sau phẫu thuật

Ngay sau phẫu thuật, người bệnh không được ăn hay uống trong một thời gian nhất định. Điều dưỡng tại khoa sẽ thông báo khi nào người bệnh được phép ăn uống bình thường trở lại

Khi đã được phép ăn uống, người bệnh cần ngồi dậy khi ăn và uống để tránh nguy cơ bị hít sặc.

Bệnh nhân sẽ được hướng dẫn vận động sớm nhất có thể để tăng khả năng hồi phục sau phẫu thuật

Chăm sóc, theo dõi và điều trị sau khi phẫu thuật

Bác sĩ phẫu thuật hoặc một thành viên của ê-kíp phẫu thuật sẽ kiểm tra sức khỏe của người bệnh mỗi ngày để đánh giá tiến độ hồi phục của vết mổ và tiến triển hồi phục cho đến khi người bệnh xuất viện.

Trên đây là một số thông tin cơ bản mà các bạn có thể tham khảo nếu bản thân hoặc người thân sắp trải qua cuộc phẫu thuật. Hy vọng nó sẽ giúp giải đáp một số thắc mắc, băn khoăn của quý vị. Khi cần cung cấp thêm thông tin, xin đừng ngại liên hệ với, Khoa Gây mê hồi sức BV TWQĐ 108, chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ các bạn nhiều nhất có thể.

PGS.TS. Nguyễn Minh Lý, BS. Nguyễn Văn Kiên

Khoa Gây mê hồi sức, Bệnh viện TWQĐ 108