Bệnh do ký sinh trùng nếu không được chữa kịp thời sẽ dẫn tới một số bệnh lý khác như: viêm phúc mạc, viêm ruột thừa, thiếu máu nhược sắc, giảm protein máu kèm theo rối loạn tim mạch... Vì vậy việc chẩn đoán và điều trị bệnh nhiễm ký sinh trùng kịp thời sẽ bảo vệ sức khỏe và giảm chi phí điều trị.
Nguyên nhân gây nhiễm ký sinh trùng
Điều kiện khí hậu Việt Nam thích hợp cho các loại ký sinh trùng phát triển, trong khi đó, các loại thức ăn nấu chưa chín như thịt bò, cá, thịt cua, ếch hay rau sống... là nguồn mang rất nhiều mầm bệnh giun sán. Các loại rau củ và trái cây chưa được rửa sạch, thịt tái, trứng ốp la còn sống... theo quan niệm của nhiều người thì đó là những thức ăn bổ dưỡng, nhưng thực ra nó chứa mầm bệnh giun sán rất cao.
Khi nào cần làm xét nghiệm?
Xét nghiệm ký sinh trùng là cách để chẩn đoán bệnh vi sinh - ký sinh trùng nhằm giúp người bệnh có kết quả chính xác nhất về tình trạng bệnh đang mắc phải. Thông thường, nhiều người cho rằng chẩn đoán bệnh ký sinh thường bằng cách xét nghiệm máu. Tuy nhiên lại không đơn giản như vậy. Để có thể biết được bệnh nhân có thực sự bị bệnh do ký sinh trùng hay không và tình trạng như thế nào thì bác sĩ sẽ chỉ định làm một số loại xét nghiệm khác nhau.
Với những người mắc bệnh, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ dẫn đến những hậu quả khôn lường, ảnh hưởng đến sức khỏe. Vì thế, khi thấy có những nguy cơ mắc bệnh dù là dấu hiệu nhỏ nhất, cũng nên đi xét nghiệm ký sinh trùng để chắc chắn mình có bị bệnh hay không. Đồng thời qua đó có biện pháp xử lý hiệu quả, kịp thời.
Một số biểu hiện của bệnh do ký sinh trùng: Người bệnh cảm thấy ngứa ngáy khó chịu và dị ứng ngoài da; đau bụng, có khi nhầm lẫn với đau dạ dày; táo bón hoặc tiêu chảy, có thể tiêu chảy kèm máu; đầy bụng khó tiêu; buồn nôn, nôn; chán ăn, tắc ruột ở trẻ nhỏ do lòng ruột bị tắc vì chứa quá nhiều giun; đau bụng dưới, đau thượng vị, đau quanh rốn; dị ứng [phát ban, nổi mề đay]; thiếu máu [xanh xao, mệt mỏi]; ảnh hưởng thần kinh [kém tập trung, giảm trí nhớ, lo âu]; trẻ em có một số triệu chứng như: nghiến răng, quấy khóc vào ban đêm, suy dinh dưỡng, bụng to, chậm lớn, ngứa hậu môn, học kém...
Một số phương pháp xét nghiệm ký sinh trùng
Để xác định bệnh, thông thường sẽ có 2 phương pháp là: chẩn đoán lâm sàng và chẩn đoán xét nghiệm.
Chẩn đoán lâm sàng: Thông qua các biểu hiện của cơ thể để bác sĩ chẩn đoán, tuy nhiên, người bị nhiễm ký sinh trùng lại chưa có những triệu chứng rõ ràng, cụ thể. Thậm chí có những trường hợp còn giống với các bệnh khác cho nên việc chẩn đoán lâm sàng thường gặp nhiều khó khăn và chưa khẳng định được chắc chắn. Để có thể chắc chắn bệnh thì cần thực hiện xét nghiệm ký sinh trùng.
Chẩn đoán xét nghiệm: Qua bước khám lâm sàng để bổ sung và khẳng định kết quả chính xác thì phương pháp xét nghiệm rất cần thiết. Thông qua các xét nghiệm trong một số loại bệnh phẩm có thể phát hiện được ký sinh trùng như: Soi trên lam máu tế bào ngoại vi có thể phát hiện được các loại ký sinh trùng trong máu [nếu có] như: ký sinh trùng sốt rét, giun chỉ bạch huyết...Xét nghiệm miễn dịch huyết thanh trong máu. Soi phân của người bệnh để tìm ra các sinh vật đơn bào, ấu trùng giun lươn, giun sán. Xét nghiệm mô bệnh học: sinh thiết có thể phát hiện được một số ký sinh trùng như nhóm sán dây lợn, sán dây bò... Xét nghiệm soi tươi hoặc PCR có thể phát hiện được một số loại ký sinh trùng trong các một số loại bệnh phẩm như: dịch sinh học, chất thải, dịch mủ, chất nôn... Xét nghiệm soi tươi từ tế bào sừng [móng, vảy da...]. Xét nghiệm vật chủ trung gian gây bệnh. Qua thói quen ăn uống, sinh hoạt hàng ngày có thể sẽ là nguồn trung gian gây bệnh như tôm, cá, cua, ruồi, rau, đất, nước... Ngoài ra còn một số xét nghiệm khác hỗ trợ rất tốt trong việc chẩn đoán bệnh ký sinh trùng như: xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu ngoại vi để kiểm tra bạch cầu ái toan tăng cao hay không, men gan, tổng phân tích nước tiểu...
Chị T. bị ngứa hoài hai bắp tay suốt cả năm, tay còn nổi mẩn đỏ, chị cứ tưởng mình bị mắc bệnh gan gây dị ứng. Đến khi đi khám tại bệnh viện, làm các xét nghiệm máu, chị T. mới phát hiện mình bị dính sán chó.
Nhiều người bị ngứa không rõ căn nguyên. Những cơn ngứa này ngày một nghiêm trọng đến mức mất ngủ. Với kết quả xét nghiệm dương tính giun sán, nhiều người mắc sán chó, họ bàng hoàng khi biết nguyên nhân chỉ là do ăn rau sống, thực phẩm sống chứ họ không chơi với cả chó lẫn mèo…
Tôi không nuôi chó, nhưng thỉnh thoảng ôm nựng chó của những nhà lân cận. Từ khi biết mình nhiễm sán chó, tôi dần từ bỏ thói quen này.
Ngứa không rõ căn nguyên
ThS.BS Trần Thanh Long, trưởng khối điều trị phòng khám bệnh chuyên khoa ký sinh trùng Viện Sốt rét – ký sinh trùng – côn trùng TP.HCM, cho hay các bệnh giun sán như giun đũa chó, sán lá gan… rất phổ biến trong cộng đồng. Bệnh gặp ở mọi đối tượng, độ tuổi và nguy hiểm nếu điều trị không kịp thời.
Cách đây khoảng 4 năm, chị N.T.T. [38 tuổi, ngụ quận 11, TP.HCM] bắt đầu cảm thấy ngứa ở cánh tay, ở đùi nhưng chỉ ngứa khoảng 1-2 ngày rồi hết. Công việc bận rộn nên chị T. cũng không chú ý đến những cơn ngứa này lắm nhưng sau này cơn ngứa đến ngày một nhiều hơn.
Gần đây, cơn ngứa đến với mức độ chị không thể chịu đựng được nữa. Cứ đi làm về, tắm rửa xong, chị phải ngồi gãi liên tục. Những chỗ chị gãi đỏ ửng lên như dị ứng, có nhiều đêm chị phải thức giấc vì ngứa. Thấy bất thường, chị lên Internet tìm kiếm xem triệu chứng của mình là bệnh gì thì chị nghi mình có thể bị nhiễm ký sinh trùng.
Mới đây, chị đến Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM khám thì được xét nghiệm tìm ký sinh trùng. Kết quả xét nghiệm chị nhận được là bị nhiễm ấu trùng giun đũa chó với mức độ nhiễm khá cao. Bác sĩ kê đơn thuốc cho chị uống trong 28 ngày nếu xét nghiệm lại thấy hết sán chó thì sẽ không phải uống thuốc nữa, còn không sẽ phải tiếp tục uống. Chị T. cho biết chị không chơi với chó mèo nhưng chị thường ăn rau sống.
Vào những ngày đầu tháng 8, hai bàn chân của chị M. [25 tuổi, ngụ quận Tân Phú] bỗng ngứa ngáy rất khó chịu. Bên cạnh đó, chị M. luôn có cảm giác nhồn nhột như có con vật gì đó đang “ngự trị” dưới lớp da thịt tại hai bàn chân.
Lo lắng, chị M. đến Viện Sốt rét – ký sinh trùng – côn trùng TP.HCM làm các xét nghiệm cần thiết. Kết quả chị M. dương tính ấu trùng giun đũa chó. Hiện chị M. được điều trị theo phác đồ và dùng thuốc đặc trị giun sán nhưng tình trạng ngứa vẫn còn.
Theo thống kê từ phòng khám bệnh chuyên khoa ký sinh trùng Viện Sốt rét – ký sinh trùng – côn trùng TP.HCM, trong tháng 7 phòng khám tiếp nhận 1.743 ca khám các bệnh giun sán. Tuy nhiên, đến tháng 8 số ca này lên đến 2.150 ca, trong đó có 112 ca dương tính sán lá gan lớn và 640 ca dương tính ấu trùng giun đũa chó [gọi tắt là giun đũa chó, người dân thường gọi là sán chó].
Dễ nhầm lẫn với bệnh khác
Chị L.T. [46 tuổi, ngụ tỉnh Bình Định] cho hay 6 tháng trước chị bỗng nhận ra cơ thể mình ngày càng mệt. Trước đây, chị đi cầu thang hoài không sao nhưng giờ phải cố gắng lắm mới lên được cầu thang. Ngoài ra, làn da chị ngày càng sậm màu, đặc biệt chị bị ngứa ở bụng và mông. Lúc đầu chị tưởng bị dị ứng nhưng uống thuốc dị ứng vẫn không hết. Đi khám bệnh, các bác sĩ cho chị xét nghiệm và kết quả là chị bị nhiễm nhiều loại ký sinh trùng như giun đũa chó, sán lá gan… trong một thời gian dài dẫn đến tình trạng thiếu máu.
ThS.BS Trần Thanh Long cho hay từ trước đến nay, các bệnh giun sán thường bị người dân lãng quên, thậm chí kể cả bác sĩ. Bên cạnh đó, bệnh còn bị chẩn đoán nhầm với các bệnh lý khác. Đã có nhiều bệnh nhân nhiễm giun đũa chó mà chẩn đoán mắc bệnh da liễu, hay những bệnh nhân nhiễm sán lá gan lớn thành đau dạ dày.
Tại phòng khám chuyên khoa ký sinh trùng Viện Sốt rét – ký sinh trùng – côn trùng TP.HCM đã từng tiếp nhận các trường hợp nhiễm sán lá gan nặng, cần phải can thiệp ngoại khoa như xuất hiện ổ áp gan kích thước lớn, thậm chí u gan. Thế nhưng các trường hợp này đều diễn tiến âm thầm, tình cờ phát hiện qua thăm khám.
Xâm nhập và tàn phá
BS Trần Thanh Long cho hay giun sán thường đi vào cơ thể thông qua da hay miệng. Người bị nhiễm giun sán có thể từ một loại hay nhiều loại. Theo đó, thói quen ăn rau sống không rửa sạch, thịt tái, nuôi thú cưng… là những tác nhân chính gây nhiễm giun đũa chó, sán lá gan lớn nói riêng và các bệnh giun sán nói chung.
Đối với giun đũa chó, người nhiễm chúng khi nuốt trứng giun từ phân chó đi vào cơ thể. Sau đó, các ấu trùng giun phóng thích, đi xuyên qua thành ruột và theo đường máu di chuyển đến các bộ phận trên cơ thể. Tại đây, các ấu trùng có thể sống sót trong cơ thể người trong nhiều tháng và sau đó bị phản ứng viêm của cơ thể tiêu diệt các ấu trùng di chuyển hoặc khiến chúng ngưng phát triển, nhưng chỉ sau khi các ấu trùng này đã gây tổn thương tại các mô. Khi nhiễm giun đũa chó, người bệnh sẽ có triệu chứng đầu tiên là ngứa, nổi mề đay. Ngoài ra, người bệnh có thể biểu hiện những triệu chứng kèm theo như rối loạn tiêu hóa, đau đầu, ăn kém, đau bụng, bạch cầu ái toan tăng…
Đối với sán lá gan lớn, BS Long cho biết khi ăn, uống thức ăn có nhiễm ấu trùng sán thì chúng sẽ vào dạ dày, xuống tá tràng, tự tách vỏ và xuyên qua thành tá tràng vào khoang phúc mạc đến gan, đục thủng bao gan và xâm nhập vào nhu mô gan, gây tổn thương gan. Trong giai đoạn xâm nhập, sán có thể di chuyển lạc chỗ và gây tổn thương ở các cơ quan khác như thành ruột, thành dạ dày, thành bụng, đôi khi có trong bao khớp… Về biểu hiện lâm sàng của bệnh do sán lá gan lớn, người bệnh sẽ có triệu chứng mệt mỏi, đau hạ sườn phải, biếng ăn, gầy sút, đau bụng, buồn nôn, sốt, thiếu máu [da xanh, niêm mạc nhợt nhạt]…
Chủ yếu do tập quán ăn cá nước ngọt sống
Theo ông Phạm Ngọc Minh – trưởng bộ môn ký sinh trùng, ĐH Y Hà Nội, từ 10 năm trở về trước sán lá gan là bệnh hay gặp, đặc biệt ở những vùng người dân có tập quán ăn gỏi cá nước ngọt và sau này thêm món lẩu cá nước ngọt nhưng nhúng chưa kịp chín đã ăn.
Điều nguy hiểm ở căn bệnh này, theo ông Minh, là mắt thường không dễ phân biệt cá nhiễm ấu trùng sán và cá sạch, không như heo gạo hay bò nhiễm sán dây bò, vì thế người ăn cá nghĩ là cá sạch, cá nuôi nhưng thực chất có thể đã nhiễm ấu trùng sán.
“Những người đã nhiễm bệnh thì hay ăn và lại ăn nhiều cá do thích món này nên lại nhiễm nhiều sán, bệnh này không dễ chữa và sau khi nhiễm sán, tẩy sán không hiệu quả thì chứng sán lá gan có thể dẫn đến rất nhiều căn bệnh nguy hiểm như xơ gan, viêm nhiễm, ápxe gan, hỏng đường mật” – ông Minh cho biết.
Ngoài con người, ông Minh chia sẻ chó mèo nhà nuôi cũng có thể là vật chủ mang sán lá gan, khi chó mèo ăn cá sống nhiễm ấu trùng sán, rồi nhiễm sán, thải mầm bệnh ra môi trường, lại tiếp tục làm cá nhiễm ấu trùng và nguy cơ lây sang người. “Nếu không ăn cá nước ngọt sống thì không có nguy cơ mắc bệnh”- ông Minh nói. [L.ANH]
Phòng bệnh giun sán như thế nào?
Để phòng tránh bệnh sán lá gan lớn, giun đũa chó nói riêng và các bệnh giun sán nói chung, các bác sĩ khuyến cáo người dân cần ăn chín, uống nước đun sôi để nguội; rửa tay trước khi ăn hay sau khi nô đùa với chó, mèo; dọn dẹp phân chó, mèo vào túi và vứt vào thùng rác; chích ngừa, tẩy giun định kỳ cho thú nuôi…
Hiện nay tại ĐăkLăk, nếu mọi người có nhu cầu xét nghiệm bệnh sán chó, xét nghiệm giun sán tại Đăklăk hoặc xét nghiệm sán cho tại BMT có thể đến trực tiếp các cơ sở của Trung tâm xét nghiệm BMT để được tư vấn và làm xét nghiệm cụ thể.
Đến với Trung tâm, mọi người sẽ được Bác sĩ tư vấn trước và sau xét nghiệm, lấy máu 1 lần có thể xét nghiệm hết được 11 loại ký sinh trùng trong máu. Có kết quả nhanh chỉ sau 2h xét nghiệm.
Bảng giá xét nghiệm Ký sinh trùng tại Trung tâm xét nghiệm BMT – 170 Đinh Tiên Hoàng.
Tag: Xét nghiệm giun sán, xét nghiệm bệnh sán chó tại ĐăkLăk, xét nghiệm sán chó tại BMT
Nguồn bài viết: //tuoitre.vn/ngua-hoai-coi-chung-nhiem-san-cho-20190919084209134.htm