Cơ thể con người được cấu tạo từ tế bào gì
|
Là một trong những đơn vị cấu trúc cơ bản quan trọng nhất của cơ thể sống, nhưng tế bào là gì? vẫn là một câu hỏi được nhiều độc giả quan tâm. Không vượt quá những kiến thức trong sách sinh học phổ thông và các giáo trình đại cương, bài viết sau đây sẽ cung cấp những thông tin tổng quan về tế bào. Show
Khái niệm tế bào là gì?Tế bào là đơn vị cấu tạo cơ bản của tất cả các cơ thể sống. Cơ thể con người bao gồm hàng nghìn tỷ tế bào, tất cả đều có chức năng chuyên biệt riêng. Tế bào cung cấp cấu trúc cho cơ thể, tiếp nhận các chất dinh dưỡng từ thức ăn, chuyển hóa các chất dinh dưỡng đó thành năng lượng và thực hiện các chức năng chuyên biệt. Tế bào cũng chứa ADN, là vật chất di truyền của cơ thể, và có thể tạo ra các bản sao của chính chúng. Cũng giống như con người, cây trong rừng, cá dưới sông, ngựa trong trang trại, vượn cáo trong rừng, lau sậy trong ao, giun trong đất - tất cả những loài động vật, thực vật này đều được tạo nên từ những khối xây dựng là tế bào. Giống như những ví dụ này, nhiều sinh vật sống bao gồm rất nhiều tế bào hoạt động phối hợp với nhau. Ngoài ra, cũng có nhiều các dạng sống khác chỉ được tạo ra từ một tế bào đơn lẻ, chẳng hạn như các vi khuẩn (bacteria) và động vật nguyên sinh (Protozoa). Các tế bào, cho dù sống riêng lẻ hay là một phần của sinh vật đa bào, thường quá nhỏ để có thể nhìn thấy nếu không có kính hiển vi ánh sáng. Tế bào có nhiều bộ phận, mỗi phần có một chức năng khác nhau. Một số bộ phận này, được gọi là bào quan, là những cấu trúc chuyên biệt thực hiện một số nhiệm vụ trong tế bào. Tế bào của con người chứa các phần chính sau đây, được liệt kê theo thứ tự bảng chữ cái: Cytoplasm - Tế bào chất là gì?Trong tế bào, tế bào chất (cytoplasm) được tạo thành từ một chất lỏng giống như thạch (gọi là dịch bào) và có các cấu trúc khác bao quanh nhân.  Cytoskeleton - Khung xương tế bào là gì?Khác với tế bào nhân sơ (Prokaryote), bào tương ở tế bào nhân thực (Eukaryote) được gia cố bởi một hệ thống các vi ống, vi sợi và sợi trung gian. Hệ thống này được gọi là khung xương tế bào (Cytoskeleton). Khung xương tế bào có chức năng như một lá đỡ cơ học cho tế bào và tạo cho tế bào động vật có hình dạng xác định. Ngoài ra, khung xương tế bào cũng là nơi neo đậu của các bào quan và ở một số loại tế bào. Khung xương còn giúp tế bào di chuyển. Mạng lưới nội chất của tế bào là gì?Mạng lưới nội chất (Endoplasmic Reticulum, ER) là một hệ thống các xoang và túi màng nằm trong tế bào nhân thực. Chúng có chức năng biến đổi protein (thường là gắn vào protein các gốc đường, hoặc lipid), hình thành các phân tử lipid, vận chuyển các chất bên trong tế bào. Có hai loại mạng lưới nội chất là loại có hạt - Rough ER (do có gắn ribosome) và loại trơn Smooth ER (không có ribosome). Bộ máy Golgi của tế bào là gì?Bộ máy Golgi (Golgi apparatus) là một bào quan được tìm thấy trong phần lớn tế bào nhân chuẩn, kể cả thực vật và động vật (nhưng không có ở nấm). Cấu trúc này được Camillo Golgi, một nhà giải phẫu học người Ý và phát hiện vào năm 1898 và sau đó được đặt tên theo tên của ông. Chức năng chính của bộ máy Golgi là chế biến và bao gói các đại phân tử cho tế bào như protein và lipid. Lysosomes and peroxisomesLysosome (hay còn gọi là tiêu thể), là trung tâm tái chế của tế bào và được sản sinh ra ở bộ máy Golgi. Các tiêu thể lysosome là nơi sản xuất các enzyme hỗ trợ cho quá trình tiêu hóa các vi khuẩn lạ xâm nhập vào tế bào, loại bỏ tế bào các chất độc hại và tái chế các thành phần tế bào bị mòn. Các enzyme quan trọng nhất trong tiêu thể là:
Mitochondria - Ty thể là gì?Ty thể (Mitochondrion) là những bào quan phức tạp có chức năng chuyển đổi năng lượng từ thức ăn thành dạng mà tế bào có thể sử dụng. Chúng có vật chất di truyền riêng, tách biệt với ADN trong nhân và có thể tạo ra các bản sao của chính chúng. Bên cạnh chức năng cung cấp năng lượng cho tế bào, ty thể còn tham gia vào những vai trò quan trọng khác, như truyền nhận tín hiệu, biệt hóa tế bào và chết rụng tế bào, cũng như duy trì việc kiểm soát chu kỳ tế bào và sinh trưởng tế bào. Nucleus - nhân tế bào là gì?Nhân tế bào (cell nucleus) là một bào quan được bao bọc bởi màng tế bào tồn tại bên trong các tế bào nhân thực. Sinh vật nhân thực chỉ có một nhân. Nhân tế bào chứa bộ gen của sinh vật, ngoại trừ ADN ty thể (mtDNA, Mitochondrial DNA), được cuộn lại thành nhiều chuỗi ADN bao gồm các phức hợp protein. Phức hợp protein có nhiều loại protein khác nhau, ví dụ histone, để cấu thành các nhiễm sắc thể. Gen trong các nhiễm sắc thể có cấu trúc đặc thù để thúc đẩy chức năng của tế bào. Nhân tế bào bảo quản độ ổn định của gen và quản lý các hoạt động của tế bào bằng cách điều chỉnh biểu hiện gen. Với những đặc điểm quan trọng như trên, nhân tế bào được coi là trung tâm điều khiển của tế bào. Plasma membrane - Màng tế bào là gì?Màng tế bào (cell membrane), hay còn gọi là màng sinh chất (plasma membrane), là một màng sinh học phân cách môi trường bên trong của các tế bào với môi trường bên ngoài của chúng. Màng tế bào tạo thành bao gồm màng lipid kép được gắn kết với các protein. Màng tế bào có liên quan đến các quá trình của tế bào như là sự liên kết tế bào, độ dẫn ion và tiếp nhận tín hiệu tế bào; ngoài ra còn đóng vai trò như là một bề mặt để kết nối một số cấu trúc ngoại bào gồm thành tế bào, glycocalyx và khung xương nội bào. Màng tế bào có thể cho phép các ion, các phân tử hữu cơ thấm qua một cách có chọn lọc và kiểm soát sự di chuyển của các chất ra và vào tế bào. Chức năng cơ bản của màng tế bào là bảo vệ tế bào khỏi môi trường xung quanh. Ribosomes là gì?Ribosome là bào quan tổng hợp chuỗi polypeptide dựa trên khuôn mã của ARN thông tin (Messenger RNA, mRNA). Ribosome đồng thời cũng là bào quan có kích thước phân tử lớn, phức tạp, có mặt trong tất cả các tế bào sống và là nơi xảy ra quá trình sinh tổng hợp protein. Ribosome bao gồm hai tiểu đơn vị chính - tiểu đơn vị ribosome nhỏ đọc (mRNA), trong khi tiểu đơn vị lớn liên kết các axit amin để tạo thành một chuỗi polypeptide. Mỗi tiểu đơn vị gồm một hoặc nhiều phân tử RNA ribosome (rRNA) và nhiều phân tử protein. Như vậy, đến đây các bạn đã có được đầy đủ thông tin chi tiết để trả lời cho câu hỏi: tế bào là gì? Trong các bài viết tiếp theo, chúng tôi sẽ cùng các bạn tìm hiểu sâu hơn về các chức năng quan trọng của từng bào quan của tế bào. Thông qua đó, chúng ta có thể nắm được bức tranh tổng thể về quá trình trao đổi chất xảy ra tại tế bào. Tài liệu tham khảo
Cùng với sự phát triển của Y học, việc vén được bức màn khám phá về cấu tạo cơ thể người cũng đã không còn quá xa lạ, khó khăn. Hiểu được, lắng nghe thấy từng bộ phận, cơ quan như thế nào là một việc rất quan trọng mà chúng ta cần phải biết. Trong cơ thể của chúng ta tồn tại các hệ cơ quan cũng như các hệ tế bào, sống chung và có một liên kết chặt chẽ. Khi xảy ra bất cứ tổn thương ở bất kỳ bộ phận nào, cơ thể cũng đều gặp phải những ảnh hưởng nhất định. Hãy cùng lần lượt tìm hiểu về cấu trúc các tế bào cơ thể con người, cũng như cấu tạo cơ thể của chúng ta bạn nhé! 1. Cấu tạo cơ thể người - cấu trúc của tế bàoCấu tạo cơ thể người của chúng ta có đơn vị là tế bào. Từng tế bào sẽ cung cấp cấu trúc cho mô và cơ quan của cơ thể, từ đó tiêu hóa chất dinh dưỡng và biến chúng thành năng lượng. Bên cạnh đó, tế bào cũng sẽ thực hiện những chức năng riêng biệt. Ví dụ như tế bào chứa mã di truyền của cơ thể, kiểm soát các chất được tổng hợp bởi tế bào và cho phép tạo ra những bản sao của tế bào đó. Một tế bào rất nhỏ, chỉ có thể nhìn qua kính hiển vi quang học. Nhân tế bào được ngăn cách với tế bào chất nhờ có màng nhân. Đồng thời, tế bào chất ngăn cách với dịch xung quanh nhờ màng tế bào (còn lại là màng plasma). Các chất khác nhau tạo ra tế bào có tên gọi chung là "nguyên sinh chất", bao gồm: nước, chất điện giải, protein, lipid và carbohydrate.
Cấu tạo phân tử tế bào 1.1. Nước chiếm 3/4 cấu tạo cơ thểChúng ta thường được nghe: cơ thể con người có tới 70% thành phần là nước. Đúng vậy, môi trường dịch chủ yếu đối với tế bào chính là nước và nó có mặt ở hầu hết mọi nơi, trừ tế bào mỡ. Có rất nhiều chất hóa học của cấu tạo cơ thể người hòa tan trong nước và một số chất sẽ lơ lửng trong nước (ví dụ như những hạt ở thể rắn). 1.2. Chất điện giải (ion) trong cấu tạo cơ thể ngườiTrong cấu tạo cơ thể người, có các ion quan trọng trong tế bào bao gồm magie, phosphate, sulfat, bicarbonate, kali cùng một lượng nhỏ hơn natri, clo và calci. Các ion này có chức năng cung cấp những thành phần hóa học vô cơ hỗ trợ cho phản ứng tế bào và cần thiết cho quá trình hoạt động của các cơ chế kiểm soát tế bào. 1.3. ProteinĐứng vị trí thứ 2 trong số lượng tế bào phủ khắp cấu tạo cơ thể người chính là protein (chiếm 10-20%). Có hai loại protein đó chính là protein cấu trúc và protein chức năng.
Các dạng liên kết của protein
1.4. LipidLà những kiểu chất được nhóm lại với nhau vì tính chất tan đối với môi trường ở trong dung môi béo. Các phân tử lipid, đặc biệt là phospholipid và cholesterol - các chất chỉ chiếm khoảng 2% tế bào. Sở dĩ chúng có sự quan trọng này là bởi chúng phần lớn là ko tan trong nước, do đó mà được dùng với chức năng tái tạo nên màng tế bào và các màng đó được dùng để phân cách các ngăn khác nhau của tế bào. Mặt khác, một vài tế bào chứa một lượng lớn triglyceride cũng được gọi là chất béo trung tính. Trong tế bào mỡ, triglyceride thường chiếm một lượng đến 95% tế bào. Lượng mỡ tích trữ được ở các tế bào này chính là tượng trưng cho "nhà kho" chứa chất dinh dưỡng của chính cơ thể, sau đó có thể được dự trữ, cung cấp năng lượng bất cứ khi nào cơ thể cần. 1.5. CarbohydrateCarbohydrate là một phần của cấu tạo cơ thể người có khá ít chức năng ở trong tế bào (ngoại trừ phân tử glycoprotein). Tuy vậy, chúng cũng đóng vai trò chính cho dinh dưỡng của tế bào. Hầu như tế bào của chúng ta không hề chứa một lượng carbohydrate lớn (chúng thường chỉ chiếm trung bình 1% hoặc có thể lên tới 3% ở tế bào cơ, 6% ở tế bào gan. Dẫu sao thì chất này ở dạng glucose hòa tan sẽ thường xuất hiện trong dịch ngoại bào. Do đó, chúng luôn sẵn sàng cung cấp cho tế bào năng lượng mà nó cần. Thêm nữa, một lượng khá nhỏ glucose chứa trong tế bào ở dạng glycogen, polymer không tan của glucose có thể thủy phân để đáp ứng được nhu cầu năng lượng của tế bào. 2. Hệ thống các cơ quan trong cấu tạo cơ thể ngườiBên cạnh cấu trúc của cấu tạo cơ thể người thì các cơ quan vận hành chúng cũng vô cùng quan trọng. Mỗi cơ quan vận hành này được định danh khác nhau dựa trên đặc điểm cấu tạo cũng như chức năng của từng bộ phận. 2.1. Hệ thống tuần hoànHệ tuần hoàn là nơi phải kể đến đầu tiên khi nhắc đến cấu tạo cơ thể người. Đây là một hệ thống mạng lưới bao gồm bạch uyết, máu và các mạch máu ở bên trong cơ thể. Với chức năng vận chuyển O2, chất dinh dưỡng cũng như các hormone cần thiết, hệ tuần hoàn đi đến khắp các tế bào để từ đó giúp nuôi dưỡng và cải thiện các hoạt động của con người một cách tốt hơn.
Hệ thống tuần hoàn Hệ tuần hoàn bao gồm não, tim, phổi, thận cùng với chức năng chính là đưa khí và chất dinh dưỡng đến các mô tế bào trên toàn bộ cấu trúc cơ thể người. Để có thể vận hành trơn tru được điều ấy, hệ thống tuần hoàn xây nên một hệ thống dựa trên sự lưu thông và vận chuyển khí huyết ủa bộ phận tim mạch và cả bạch huyết:
2.2. Hệ thống hô hấpNhằm giúp cho các tế bào có thể được hình thành và phát triển một cách khỏe mạnh toàn diện, ngoài các nguồn cung cấp khí huyết thì hệ thống tuần hoàn thì các cơ quan trong cơ thể cũng cần được bổ sung oxy một cách phù hợp. Hệ hô hấp bao gồm mũi, phế quản, phổi và thanh quản. Chức năng chính là trở thành một đường dẫn khí để cung cấp đầy đủ oxy đến toàn bộ các cơ quan trong cơ thể chúng ta. Hơn nữa, hệ tuần hoàn còn hỗ trợ giúp cơ thể đào thải các loại khí độc ra ngoài thông qua phổi và mạch của phổi. 2.3. Hệ tiêu hóaVới chức năng chọn lọc, chuyển hóa và phân hủy thực phẩm, thức ăn khi được hấp thụ vào cơ thể, hệ tiêu hóa đóng một vai trò chủ chốt trong cấu tạo cơ thể người. Quá trình này được hoạt động thông quan các cơ quan khác như dạ dày, ruột, thực quản, tuyến tụy và cả gan. Hệ tiêu hóa có cơ chế hoạt động gắn liền với cơ chế phá vỡ polyme thực phẩm thành phần của những enzym được cơ thể tự động tiết ra để hấp thụ tối ưu các chất dinh dưỡng rồi từ từ chuyển hóa thành năng lượng đi nuôi dưỡng tế bào.
Hệ tiêu hóa của chúng ta Hệ thống tiêu hóa của chúng ta bao gồm dạ dày, thanh quản, miệng, lưỡi, cơ hoành, gan, ruột non, túi mật và tuyến tụy. 2.4. Hệ bài tiếtTiếp theo, hệ bài tiết là hệ thống giúp cho cơ thể con người được lọc và đào thải các chất cặn bã, chất độc ra ngoài cơ thể. Không những thế, hệ bài viết còn duy trì lượng nước cần thiết cho hoạt động sống của con người cũng như cho cấu trúc cơ thể người. Mặt khác, hệ thống này còn hỗ trợ cân bằng chất điện giải trong các loại chất lỏng cơ thể, duy trì độ pH ở trong máu,... Các "thành viên" trong hệ bài tiết bao gồm thận, niệu đạo, bàng quan, niệu quản. Trong đó, thận có chức năng lọc chất thải qua máu ra khỏi cơ thể bằng cách thông quan nước tiểu được điều khiển bởi ống dẫn nước tiểu và bóng đái.
Cấu tạo cơ thể người - hệ bài tiết 2.5. Hệ thần kinhHệ thần kinh chính là trung tâm, có nhiệm vụ quan trọng là điều khiển hoạt động và kiểm soát tất cả các bộ phận, cơ quan quan trọng trong cơ thể để giúp thích nghi tốt nhất dưới sự thay đổi của môi trường bên trong nhưng như bên ngoài cơ thể. Hệ thống thần kinh bao gồm não, dây thần kinh và tủy sống. Trong đó, não bộ là cơ quan phức tạp nhất - giúp phát triển hệ thống tư duy thần kinh toàn diện.
Hệ thần kinh 2.6. Hệ thống cơ - xương khớpBao gồm toàn bộ 206 xương và sụn khớp, hệ thống xương khớp mang đến toàn bộ cấu trúc xương của cấu tạo cơ thể người. Xương cột sống có nhiệm vụ định hình cũng như nâng đỡ cho hoạt động di chuyển của cơ thể, hệ thống xương còn chính là nơi lưu giữ những khoáng chất thiết yếu, quan trọng cũng như tạo ra tế bào máu và giải phóng các hormone cần thiết mà cơ thể chúng ta đang cần. Ngoài ra, hệ thống cơ bắp có nhiệm vụ đảm bảo việc di chuyển dưới hình thức co cơ. Khi các cơ bắp bám vào hai mảnh xương khác nhau, việc thực hiện co cơ cũng đồng thời với việc các khớp xương cử động. Từ đó tạo ra di chuyển và sự vận động của ngoài người. Con người chúng ta có 3 loại cơ bắp chính bao gồm: cơ tim, cơ xương và cơ trơn. Khi hệ thống xương khớp của bạn hoạt động kém đi, "lỏng lẻo" hơn sẽ khiến các khớp xương bị tổn thương, từ đó dẫn đến bệnh lý cột sống nguy hiểm.
Hệ thống cơ - xương khớp 2.7. Hệ thống sinh sảnBao gồm tất cả các bộ phận nằm ở tuyến sinh dục, hệ thống sinh sản có nhiệm vụ sản sinh ra các hormone, trứng và tinh trùng để đảm bảo cho quá trình thụ được thai và sinh con đẻ cái ở con người. 2.7.1. Ở nam giớiHệ thống sinh sản nam (hay cơ quan sinh dục nam) chịu trách nhiệm tạo ra các tế bào sinh sản, còn được gọi là tế bào sinh dục (tinh trùng, trứng) và các hormone sinh sản. Hai chức năng này có quan hệ mật thiết với nhau để thực hiện chức năng sinh sản và sinh sản. Không giống như các hệ cơ quan khác, hệ sinh sản có các đặc điểm giới tính riêng biệt (nam và nữ), với sự khác biệt về cấu trúc về tuổi và chu kỳ sinh sản. - Ở nam giới, hệ thống sinh sản bao gồm dương vật, mào tinh hoàn, ống dẫn tinh và tinh hoàn. - Cũng giống như đối với phụ nữ, có hai nội tiết tố ảnh hưởng đến cơ quan sinh dục nam đó là FSH và LH. FSH kích thích ống sinh tinh sản xuất tinh trùng và LH kích thích các tế bào đặc biệt gọi là tế bào Leydig tiết ra testosterone, đây là một loại hormone dành riêng cho nam giới. Quá trình sản xuất tinh trùng diễn ra trong khoảng hơn 70 ngày. Sau đó, tinh trùng mất 10-14 ngày để đi qua mào và ống dẫn tinh để hoàn thành quá trình trưởng thành. Do đó, một yếu tố ảnh hưởng đến việc sản xuất tinh trùng sẽ hiển thị trên kết quả tinh dịch đồ trong vài tháng tới. 2.7.2. Ở nữ giớiPhụ nữ được sinh ra với một số lượng lớn các tế bào sinh dục nữ, còn được gọi là tế bào trứng. Tuy nhiên, cho đến khi bắt đầu dậy thì, thường vào khoảng 12 tuổi, các tế bào này mới đủ trưởng thành để duy trì sự sống. Các tế bào trưởng thành thường xuyên, nhưng chỉ một tế bào được giải phóng mỗi tháng cho đến khi người phụ nữ đến tuổi mãn kinh. Thời kỳ mãn kinh thường bắt đầu ở độ tuổi từ 45 tuổi đến 55 tuổi. - Ở nữ giới, hệ thống sinh sản có tử cung, cổ tử cung, âm đạo, buồng trứng. - Khi được thụ tinh đúng cách với tinh trùng của đàn ông - thông qua giao hợp hoặc thụ tinh nhân tạo - trứng của phụ nữ mang tất cả các vật chất cần thiết để sinh con. Khi mang thai, người phụ nữ sẽ gặp phải một số dấu hiệu bên trong trước khi bụng bầu điển hình bắt đầu xuất hiện. Những dấu hiệu này là phản ứng của cơ thể đối với các hormone sản sinh trong quá trình thụ tinh. Khi thai nhi phát triển, cơ thể người phụ nữ chuẩn bị cho việc sinh nở kéo theo sự to ra của xương mu, phần nối giữa hai xương mu.
Cấu tạo cơ thể của con người - hệ hô hấp 2.8. Hệ nội tiếtHệ nội tiết là nơi điều chỉnh các quá trình thiết yếu cho cơ thể con người ví dụ như sự phát triển, tăng trưởng, trao đổi chất, cân bằng nội môi và sự tiến triển của tình dục. Hệ nội tiết bao gồm tuyến tùng, tuyến giáp, tuyến ức, tuyến yên, tinh hoàn và buồng trứng. Các cơ quan kể trên mang nhiệm vụ sản sinh ra hormone đi theo máu đến điều chỉnh cũng như cân bằng các hoạt động sinh lý được phát triển ổn định. Hệ thống nội tiết được tạo thành từ một mạng lưới phức tạp của các tuyến - nơi sản xuất, lưu trữ và giải phóng các hormone. Mỗi tuyến sản xuất một hoặc nhiều hormone, chúng đi vào các cơ quan và mô cụ thể trong cơ thể. Các tuyến bộ phận của hệ thống nội tiết bao gồm:
Hệ nội tiết của chúng ta Với trọn bộ kiến thức về cấu tạo cơ thể người trên đây, Elipsport đã thay bạn hé lộ bức màn về cơ thể của chính chúng ta. Đừng bỏ lỡ bất kì bài viết mới thú vị được cập nhật mỗi ngày trên trang Tin Tức của chúng tôi bạn nhé.
Ngoài việc bổ sung các loại thực phẩm tốt cho sức khỏe, bạn cũng cần phải thường xuyên tập luyện thể dục thể thao giúp bảo vệ sức khỏe toàn diện từ ngoài vào trong cơ thể. Tuy nhiên trong cuộc sống bận rộn như hiện nay, việc dành ra 2-3 tiếng mỗi ngày để đến phòng tập gym là điều xa xỉ. Hiểu được điều đó, Elipsport mang đến các sản phẩm chăm sóc sức khỏe tại nhà như máy đi bộ Elipsport, xe đạp thể dục, ghế massage,.. giúp bạn có thể tập luyện, thư giãn mọi lúc rảnh rỗi. Hãy luyện tập để nâng cao sức khỏe của bạn từ hôm nay nhé! Elipsport - Thương hiệu thể thao tại nhà với các dòng sản phẩm như: Máy chạy bộ, xe đạp tập, ghế massage… được khách hàng tin dùng hàng đầu hiện nay. Hệ thống cửa hàng tại 63 tỉnh trên toàn quốc. CEO Elipsport với phương châm: “Sức khoẻ cho người Việt là mục tiêu của cuộc đời tôi.” |
