Nguyên tắc của thiết kế đô thị là gì năm 2024

Những yêu cầu để lập thiết kế đô thị riêng? Nội dung nghiên cứu đồ án thiết kế đô thị riêng bao gồm những gì?

Căn cứ theo Điều 16 Thông tư 06/2013/TT-BXD (được sửa đổi bởi khoản 2 Điều 1 Thông tư 16/2013/TT-BXD) quy định về các cơ sở, yêu cầu để lập Thiết đô thị riêng như sau:

Các cơ sở, yêu cầu để lập Thiết đô thị riêng

1. Thiết kế đô thị riêng cần xác định phạm vi lập Thiết kế đô thị, mục tiêu, nguyên tắc và các quy định về nội dung cần đạt được đối với Thiết kế đô thị và hồ sơ sản phẩm của đồ án Thiết kế đô thị.

2. Đánh giá hiện trạng và phân tích tổng hợp (lập bảng biểu hệ thống sơ đồ và các bản vẽ minh họa) về: số lượng, tương quan tỷ lệ (%) giữa các thể loại công trình, vật thể kiến trúc; khoảng lùi, chiều cao, màu sắc cho các công trình kiến trúc; cây xanh, địa hình cốt cao độ và hệ thống hạ tầng kỹ thuật.

3. Nội dung nghiên cứu thiết kế đồ án Thiết kế đô thị riêng

a) Tổ chức không gian quy hoạch, kiến trúc và cảnh quan.

b) Bảo tồn đô thị đối với các đô thị cổ, đô thị cũ...( nếu có)

c) Yêu cầu đối với hệ thống hạ tầng.

d) Đánh giá tác động môi trường.

Theo đó, để lập thiết đô thị riêng thì phải dựa trên những cơ sở, yêu cầu được quy định trên đây. Đồng thời, phải bảo đảm nội dung nghiên cứu thiết kế đồ án thiết kế đô thị riêng có những thông tin sau:

- Tổ chức không gian quy hoạch, kiến trúc và cảnh quan.

- Bảo tồn đô thị đối với các đô thị cổ, đô thị cũ...( nếu có)

- Yêu cầu đối với hệ thống hạ tầng.

- Đánh giá tác động môi trường.

Thiết kế đô thị (Hình từ Internet)

Nội dung của đồ án thiết kế đô thị cho một ô phố, lô phố bao gồm những gì?

Theo Điều 18 Thông tư 06/2013/TT-BXD thì nội dung của đồ án thiết kế đô thị cho một ô phố, lô phố gồm những thông tin sau:

(1) Nội dung thiết kế không gian kiến trúc cảnh quan

- Xác định mật độ xây dựng, tầng cao, khoảng lùi công trình trên ô phố.

+ Khống chế chiều cao công trình tối đa, tối thiểu đối với ô phố, lô phố.

+ Đề xuất nội dung và phương án thiết kế khoảng lùi công trình không được phá vỡ cấu trúc truyền thống khu vực, đáp ứng tiện ích công trình và phù hợp với cảnh quan chung.

+ Quy định cụ thể giới hạn chiều cao tầng một (hoặc tầng trệt) trở xuống, kích thước và cốt cao độ của các ban công, lô gia, mái.

- Định hình về kiến trúc:

+ Công trình điểm nhấn, ngôn ngữ kiến trúc chủ đạo, bố cục và phân bổ các công trình theo chức năng, hình thức kiến trúc của từng thể loại công trình.

+ Hình thức kiến trúc, giải pháp tổ chức các không gian lõi bên trong ô phố, lô phố: các không gian công cộng, giao thông nội bộ, không gian đi bộ, giải trí, thể dục thể thao, cây xanh, mặt nước.

+ Giải pháp thiết kế phải kế thừa, đảm bảo hài hòa hình thức kiến trúc đặc trưng với kiến trúc mới, hiện đại.

+ Đề xuất thiết kế kiến trúc nhỏ mang tính biểu tượng, điêu khắc và trang trí gắn kết với ngôn ngữ hình khối chung của khu vực. Đối với các biển quảng cáo cần đề xuất kích cỡ, màu sắc, tỷ lệ phù hợp.

+ Sử dụng màu sắc, vật liệu cho công trình kiến trúc phải phù hợp với truyền thống và tập quán khu vực, hài hòa với cảnh quan tự nhiên chung đô thị.

- Đối với hệ thống cây xanh và cảnh quan: giải pháp thiết kế cây xanh kết hợp với mặt nước, cảnh quan tự nhiên khu vực. Lựa chọn chủng loại cây xanh sẵn có tại địa phương, có kích cỡ, màu sắc phù hợp phương án thiết kế.

- Giải pháp bảo tồn, tôn tạo, khoanh vùng bảo vệ đối với các công trình di tích văn hóa lịch sử theo Luật di sản, các quy định quản lý xây dựng các công trình xung quanh.

(2) Nội dung thiết kế hạ tầng kỹ thuật

- Về giao thông: xác định mặt cắt lòng đường, vỉa hè, biển báo giao thông. Thiết kế sơ bộ hình thức, màu sắc, vật liệu và chỉ định phương tiện giao thông cho các tuyến giao thông nội bộ;

- Hạ tầng kỹ thuật khác: đề xuất thiết kế sơ bộ các hệ thống trang thiết bị hạ tầng đồng bộ, các công trình tiện ích đường phố và chiếu sáng đô thị.

(3) Đối khu vực quảng trường chính, khu công cộng đặc thù trong đô thị và một số loại hình khác:

Có thể áp dụng theo đồ án Thiết kế đô thị cho một ô phố.

Lưu ý: Nội dung thiết kế đô thị riêng quy định trên đây được áp dụng chung cho ô phố, lô phố trong đô thị cũ hoặc khu vực cần cải tạo.

Đối với đồ án quy hoạch chung về thiết kế đô thị thì phải thể hiện như thế nào?

Theo Điều 6 Thông tư 06/2013/TT-BXD quy định về yêu cầu thể hiện thiết kế đô thị trong đồ án quy hoạch chung cụ thể như sau:

Nói đến thiết kế chúng ta phải hiểu rằng từ "thiết kế" bao hàm một nghĩa rất rộng cho tất cả mọi lĩnh vực hoạt động của con người, từ những việc đơn giản nhỏ như thiết kế cây bút ta viết hàng ngày, đôi đũa ta dùng trong bữa ăn thế nào cho tốt nhất, đến những việc lớn khác như ngôi nhà ta ở, đường phố ta đi, thành phố ta sống, lãnh thổ tự nhiên con người đang sử dụng. Tất cả tuỳ theo mức độ khác nhau đều phải có thiết kế.

Ngày nay thiết kế đã trở thành một lĩnh vực khoa học phức tạp, một hoạt động tư duy của trí tuệ con người đi tìm quy luật phát triển để tối ưu hoá các sản phẩm phục vụ con người theo những mục tiêu khác nhau.

Vậy thiết kế đô thị có cách nhìn gì khác, có cái gì mới so với những việc mà các bậc tiền bối đã thực hiện từ bao đời nay để xây dựng nên những đô thị đẹp, có giá trị sử dụng cao, có nghệ thuật sáng tạo tuyệt vời. Nó đã và đang tồn tại đến hôm nay cả trong thực tế và trong lý luận, được lưu lại trong nhiều cuốn sách lịch sử xây dựng thành phố. Tôi tán thành với ý kiến của GS. Kim Quảng Quân, tác giả cuốn sách Thiết kế đô thị ở Trung Quốc cho rằng "Vấn đề thiết kế đô thị từ xưa đã có và có thể nói có xây dựng đô thị thì có thiết kế đô thị".

Vì vậy, chúng ta đừng nên nghĩ rằng "Thiết kế đô thị" là một phát kiến mới, một nội dung mà ta chưa đề cập và chưa hề biết đến, khi nghiên cứu thiết kế các đồ án quy hoạch xây dựng đô thị. Các kiến trúc sư quy hoạch khi học ở trường cũng như khi hành nghề trong lĩnh vực quy hoạch xây dựng đô thị đều biết rằng, thiết kế đô thị mà hiện nay ta đang bàn đã có trong các bài giảng, bài tập cũng như trong các đồ án thiết kế quy hoạch ở trường và trong thực tế thiết kế sản xuất tại các Viện quy hoạch. Những sản phẩm về tổ chức không gian kiến trúc đô thị cũng như các bản vẽ phối cảnh mặt bằng, hình chiếu, bố cục các công trình xây dựng, kể cả màu sắc của nó đều là những yếu tố thể hiện nên ý tưởng của thiết kế đô thị.

Rất tiếc rằng, về nội dung và phương pháp nghiên cứu về thiết kế đô thị và quy hoạch đô thị chưa được sâu, thiếu kinh nghiệm cả trong thực tế và cả trong lý luận, nên hiệu quả của các sản phẩm về thiết kế đô thị chưa cao và chưa đạt mục tiêu như mong muốn.

Theo Nghị định 08/2005/CP-NĐ ngày 24/02/2005 của Chính phủ tại mục 4, điều 30 và 31 đã coi thiết kế đô thị là một nội dung của quy hoạch xây dựng trong quy hoạch chung và quy hoạch chi tiết xây dựng, có thành phần hồ sơ riêng và nội dung thiết kế cho cả 2 công đoạn quy hoạch chung và quy hoạch chi tiết. Như vậy có nghĩa là nó không phải là một loại hình nhay một công đoạn thiết kế riêng biệt, nó lồng ghép vào trong các gia đoạn của đồ án quy hoạch xây dựng, từ quy hoạch vùng, quy hoạch chung, quy hoạch chi tiết đều có nội dung thiết kế đô thị.

Có lẽ chúng ta đang hiểu "Thiết kế đô thị" là thiết kế về nghệ thuật bố cục không gian kiến trúc đô thị, tìm cái đẹp về hình thức bên ngoài của bộ mặt đô thị, chứ không đi sâu vào nội dung bên trong của công năng đô thị, sử dụng đất đô thị cũng như các vấn đề về hạ tầng kỹ thuật và xã hội đô thị.

Cặp từ "Thiết kế đô thị" Ủban design và quy hoạch đô thị Ủban planning có gì khác nhau hay chỉ là một và nó đang ở đâu? Trong thực tế "Thiết kế đô thị" ra đời sớm hơn nhiều. Nó xuất hiện từ thời cổ đại, khi và có đô thị là có thiết kế đô thị. Nó phát triển lặng lẽ qua các thời đại theo những nhu cầu khác nhau về kinh tế, chính trị - xã hội. Nó thường chịu sự áp đặt từ trên xuống, có nhiệm vụ thiết kế cụ thể của từng đô thị và quần thể chức năng trong đô thị. Còn quy hoạch đô thị ra đời muộn hơn và đang chiếm lĩnh vị trí quan trọng trong quá trình phát triển đô thị. Nó đã trở thành một ngành khoa học tổng hợp mũi nhọn với nhiều lý luận và phương pháp mới tích cực phục vụ cho công tác quản lý phát triển đô thị, định hướng phát triển đô thị và kế hoạch thực thi xây dựng đô thị trước mắt và lâu dài.

Trong quy hoạch đô thị có nhiều yếu tố mang tính dự báo chiến lược phát triển dài hạn, được phân theo từng giai đoạn, với những nội dung mang tính chiến thuật về xây dựng phát triển đô thị, và những định hướng về phát triển không gian đô thị dài hạn song song với "Quy hoạch và kế hoạch hành động"cụ thể. Lý thuyết CDS City Development Strategy là một trong những ví dụ về tư duy khoa học mới về quy hoạch và quản lý đô thị đang xuất hiện ở một số nước và ở nước ta trong các dự án hợp tác khoa học về đô thị với nước ngoài.

Sự khác nhau cơ bản của quy hoạch đô thị và thiết kế đô thị là nội dung và hành động của cán bộ khoa học chuyên môn trước đối tác của mình là đô thị. Quy hoạch đô thị mang trong mình một chuỗi hành động về tư duy khoa học, từ dự báo chiến lược đến hành động cụ thể về thực thi quy hoạch, từ cải tạo đến phát triển và quản lý quy hoạch xây dựng đô thị, trong đó có nội dung về nghệ thuật tổ chức không gian kiến trúc quy hoạch xây dựng đô thị mà bây giờ ta coi là thiết kế đô thị.

Hiện nay ta đang hiểu "thiết kế đô thị" là một nhiệm vụ của các kiến trúc kiến trúc đồ án quy hoạch về tổ chức không gian kiến trúc đô thị mang tính nghệ thuật, bố cục không gian và hình thái đô thị tổng thể của từng khu vực chức năng trong đô thị hay toàn đô thị.

Có thể nói "Quy hoạch đô thị" là sự phát triển mở rộng phạm vi tầm nhìn phát triển của "thiết kế đô thị" mà trước đây chưa có hoặc chỉ ở mức độ liên quan. Đây cũng chính là những nội dung và phạm vi nghiên cứu mà các kiến trúc sư đã đi tìm và phát huy ở một tầm nhìn xa hơn, cả trước mắt và lâu dài mà trước đây chỉ các nhà đô thị học quan tâm, trong đó có cả phần cơ sở hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng cơ sở xã hội đô thị.

Đây là hai mặt của một vấn đề về phát triển đô thị và thiết kế quy hoạch đô thị. Vai trò của các kiến trúc sư trong đô thị học cùng như thiết kế quy hoạch đô thị được coi trọng hơn và đang giữ vai trò chủ đạo là chủ nhiệm các đồ án quy hoạch xây dựng các đô thị.

Cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, quy hoạch đô thị đã được mở rộng. Phong trào làm đẹp thành phố ở Mỹ là một hoạt động của thiết kế đô thị đã có ảnh hưởng lớn lúc bấy giờ, theo chủ trương thiết kế quy hoạch toàn diện cho các đô thị và cũng chính ở Mỹ đã ra đời chuyên ngành quy hoạch đô thị và nghề nghiệp quy hoạch đô thị. Tuy nhiên, cũng tới năm 1916 ở New York mới ra đời phương pháp luận quy hoạch đô thị theo kiểu phân khu zoning và ra đời Hội Quy hoạch đô thị. Đầu thế kỷ XX ở Anh xuất hiện sự tách bạch trong thiết kế đô thị và đã tách chuyên ngành quy hoạch đô thị ra khỏi kiến trúc. Năm 1914 ở Anh thành lập Hiệp hội Quy hoạch đô thị. Thời kỳ này đã xuất hiện nhiều quan điểm mới, nhận thức mới, lý luận mới về quy hoạch xây dựng đô thị, đưa lĩnh vực quy hoạch lên tầm cao mới, đặc biệt là ở những năm 30 của thế kỷ trước ở Liên Xô cũ và nhiều nước khác từ sau Đại chiến thế giới lần thứ 2 cho đến ngày nay. Tính đa ngành trong quy hoạch xây dựng đô thị ngày càng xuất hiện rõ. Đô thị hoá phát triển nhanh, nhất là ở các nước đang phát triển, đang đòi hỏi ngành quy hoạch đô thị phải có cách nhìn mới, đổi mới tư duy nghề nghiệp và hợp tác chuyên môn trong nghiên cứu quy hoạch phát triển đô thị và quản lý xây dựng đô thị, để đáp ứng kịp thời những đòi hỏi của xã hội mới. Người ta bàn luận nhiều về đô thị hoá và các vấn đề xã hội hoá ở đô thị hiện đại đã phần nào coi nhẹ các nội dung về thiết kế đô thị, về nghệ thuật kiến trúc bền vững và cái đẹp của những hình thái kiến trúc đô thị mới sáng tạo giàu bản sắc.

Thiết kế đô thị và quy hoạch đô thị là hai anh em song sinh, cùng có mục tiêu chung và những nội dung riêng trong các hoạt động của từng giai đoạn thiết kế cần phải thống nhất. Coi trọng thiết kế đô thị chính là coi trọng vẻ đẹp trường tồn, giàu bản sắc của đô thị, là linh hồn của sự sáng tạo nên bộ mặt kiến trúc đô thị trong quá trình phát triển.

Ở Việt Nam hiện nay đang có tình trạng hiểu chưa đúng nghĩa, đủ nghĩa của “thiết kế đô thị” và có người đã nghĩ rằng ta chưa có “thiết kế đô thị” và nội dung thiết kế đô thị trong các đồ án quy hoạch xây dựng. Vấn đề này Nghị định 08/CP đã giải thích và đã đưa nội dung về thiết kế đô thị ở mục 4 điều 30 và 31 như đã nêu ở trên để lồng ghép nội dung vào trong quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị là một vấn đề rất quan trọng trong quy hoạch xây dựng đô thị ở Việt Nam.

Đây chính là mấu chốt của vấn đề và nó đã làm cho chúng ta chưa biết làm thiết kế đô thị một cách đầy đủ và có hiệu quả trong thời đại mới của công tác quy hoạch đô thị.

Vấn đề quan trọng ở đây là nội dung của thiết kế đô thị nên đặt ở mức độ nào trong các loại hình đồ án quy hoạch xây dựng nào cho thích hợp?

Ở Trung Quốc họ nhấn mạnh yếu tố thiết kế đô thị trong quy hoạch chi tiết và coi quy hoạch chi tiết ở hai mức bao gồm: quy hoạch chi tiết khống chế và quy hoạch chi tiết thi công.

Quy hoạch chi tiết khống chế lấy quy hoạch tổng thể hoặc quy hoạch phân khu làm căn cứ, tiến sâu hơn một bước nhằm khống chế tính hữu hiệu của sử dụng đất và quản lý quy hoạch.

Quy hoạch chi tiết thi công tuân thủ sự chỉ đạo của quy hoạch chi tiết khống chế sắp xếp các hạng mục xây dựng với môi trường xung quanh, thực hiện nhiệm vụ bố cục không gian kiến trúc và không gian trống không gian cây xanh để tiến hành thiết kế cảnh quan đô thị thực hiện nhiệm vụ của thiết kế đô thị một cách cụ thể, lấy nhiệm vụ xây dựng ngắn hạn làm trọng điểm, lấy quy hoạch tổng thể làm mục tiêu, lấy nghệ thuật quy hoạch phát triển không gian kiến trúc đô thị làm căn cứ …

Diện mạo của các đô thị Việt Nam hiện nay rất lộn xộn do tuỳ tiện trong việc sử dụng đất và cấp đất phát triển phát triển xây dựng. Nó xuất hiện không chỉ ở trong các khu phố cũ mà ngay cả trong các dự án xây dựng các khu đô thị mới là do việc chuyển giao công nghệ và nội dung trình tự thiết kế quy hoạch xây dựng và thiết kế đô thị chưa chuẩn xác. Do đó, đã dẫn đến tình trạng tuỳ tiện của các nhà quản lý xây dựng và các chủ dự án không thực hiện theo quy hoạch, không tuân thủ những nội dung chi tiết trong thiết kế đô thị.

Đã đến lúc Nhà nước phải có thái độ cương quyết trong việc chỉ đạo, quản lý và thực hiện các nguyên tắc và quy trình của quy hoạch xây dựng đô thị theo pháp luật. Thiết kế quy đô thị chỉ là một trong những nội dung quan trọng mới đưa vào trong quy trình quy hoạch xây dựng đô thị, những chưa có kinh nghiệm thực thi các nội dung của nó. Chúng ta cần được hiểu sâu hơn, linh hoạt hơn trong quá trình nghiên cứu thực hiện quy hoạch xây dựng, mới có thể nhanh chóng đưa lại trật tự trong quản lý xây dựng đô thị mới, hy vọng cải thiện nhanh được bộ mặt các đô thị Việt Nam như mong muốn.