Tại sao gọi là miệt thứ
|
Biên phòng - Vùng đất gọi tên bằng “Thứ” với những cái tên bình dị đếm thứ tự từ Thứ Hai cho đến Thứ Mười Một ở U Minh Thượng từ Kiên Giang qua Cà Mau là vùng quê nghèo ven biển Tây thưa dân cư xen với đất rừng hoang hóa ngập mặn. Tuy nhiên, nơi này trước nay tồn tại một kiểu tập quán lối sống riêng mà các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian thường gọi là văn hóa miệt thứ - một mảnh ghép trong bức tranh đặc trưng của đất và người phương Nam.
 Miệt Thứ gồm các huyện An Biên, An Minh, Vĩnh Thuận và U Minh Thượng của Kiên Giang trải dọc theo sông Cái Lớn ra vịnh Rạch Giá rồi bẻ qua, kéo dài tới huyện U Minh của tỉnh Cà Mau. Giồng đất cổ này dài chừng 30km, rộng 15km tính từ biển vào có dân cư phân bố đều theo các xóm giềng bình quân. Mỗi khóm dân nằm cách nhau các con rạch ngang dùng để thau chua rửa mặn, chia nước từ sông ra biển. Miệt Thứ trước đây có tới 25 kênh rạch lớn dọc ngang, nền đất yếu, người dân sống quen trên đất lâm (đất rừng hoang) lấy chính các con kênh này làm kênh thủy lợi, đồng thời là đường giao thông thủy. Nay có quốc lộ 91, 63, 61... cũng đều là các con đường bộ được cải tạo lại từ bờ đê kênh rạch mà làm nên và tên cũng đánh số cho quen gọi như tên cụm dân cư. Các cây cầu xây lên rồi cũng đặt tên kiểu thứ tự theo cách này cả. Điều dễ nhận ra văn hóa miệt thứ với đặc điểm riêng, đó chính là các con rạch nhân tạo nằm đều nhau chằn chặn từ Thứ Hai đến Thứ Mười Một. Vùng đất Thập Câu (10 con rạch) chia ra từ con kênh chính là kênh Xẻo Rô dài 35km. Đây là con kênh xáng (kênh đào) lâu đời do người Pháp xây dựng nhằm làm ra con đường thủy khai thác và vận chuyển sản vật từ toàn bộ vùng bán đảo Cà Mau. Ngoài các con kênh đặt tên Thứ rồi lấy đó làm tên cụm dân cư kế bên, thì Miệt Thứ còn vô số các con kênh thủy lợi làm mới, nhỏ hơn gọi là xẻo. Từ xẻo tồn tại trong từ điển tiếng địa phương của riêng Miệt Thứ có nghĩa là con rạch nhỏ. Các xẻo đều có cầu mới bắc qua, và dân cư tập trung ở các xẻo này gọi là Xẻo Rô, Xẻo Nhàu... Do đặc điểm hình thành các cụm dân cư này nên các khu vực đông dân cư nhất nằm ở các xẻo, nơi giao nhau giữa các dòng kênh hình thành nên các thị tứ. Cho đến nay, trải qua nhiều cuộc đổi dời, thay tên, sắp xếp lại các cấp quản lý hành chính, nhưng vẫn còn những cái tên thân thương như thị trấn Thứ Ba, Thứ Bảy, Thứ Chín, Thứ Mười Một... Ở giữa các xẻo nếu có phát sinh thêm một con rạch nhỏ thì cư dân theo thói quen gọi là Ba Rưỡi, Chín Rưỡi... Có con kênh cong queo gấp khúc gọi luôn là Mười Quẹo, con kênh chảy quanh một giồng đất cao hình dáng như chiếc gáo dừa thì gọi luôn tên kênh là Cán Gáo và gán luôn tên đất là ấp Cán Gáo. Vùng đất những cái tên và sự hồn hậu trong bản tính con người cứ tồn tại và phát triển như thế. Cư dân họp chợ trên các ngã ba ngã tư sông và kênh rạch và ở trên các nơi giao nhau đó gọi là bùng binh. Lâu dần, từ bùng binh dùng quen lan tới các khu đô thị dành để gọi tâm điểm của các chỗ giao nhau đường bộ. Miệt Thứ là quê hương của chiếc xuồng ba lá. Người Miệt Thứ cả đời dọc ngang với cơ man kênh rạch chằng chịt, ai nấy lái xuồng ba lá kỳ tài, luồn lách qua lau sậy, lung, bàu nước nhanh nhẹn, khéo léo. Hình dáng của chiếc xuồng ba lá chính là hình ảnh của chiếc lá dừa nước nổi trên mặt kênh. Sự mô phỏng tự nhiên một cách thông minh đó giúp cuộc sống người Miệt Thứ trở nên dễ dàng, mặc dù xuồng ba lá khó điều khiển vô cùng. Chiếc xuồng nhẹ, lướt êm và rất dễ vấp bèo bị lật úp trên bờ kênh hẹp. Đời sống nổi nênh với nước phèn chua mặn, nhưng Miệt Thứ giàu thủy hải sản, động thực vật trong hệ sinh thái rừng tràm phong phú. Nghề bắt cua Cà Mau cũng sinh ra từ đây, tôm cá cũng chẳng mấy khi thiếu thốn. Trai miền Miệt Thứ cường tráng ham thích chinh phục thiên nhiên, gái miền Miệt Thứ đảm đang, chu toàn với gia đình, lối xóm. Vùng U Minh ngày nay chia thành 2 vườn quốc gia U Minh Thượng thuộc tỉnh Kiên Giang và U Minh Hạ thuộc tỉnh Cà Mau trong quan niệm của nhiều người vẫn là vùng hoang vu, là cõi u minh huyền bí. Trên thực tế, người dân vùng Miệt Thứ vốn có bản tính hồn hậu, ý chí kiên cường, được rèn rũa kỹ năng chinh phục thiên nhiên một cách tự nhiên.
Trải qua những năm chiến tranh, với lợi thế là vùng địa lý hoang vu, người dân che chở, nuôi dưỡng cán bộ cách mạng, biến vùng đất này trở thành căn cứ địa của lòng yêu nước. Trước đây, bất cứ người dân đốt than đước, kiếm mật ong rừng tràm, bắt cua, săn cá rùa rắn nào đều có thể là anh hùng giữ đất, chống giặc, làm quân thù khiếp đảm. Quân và dân Miệt Thứ nổi danh với tài đi xuồng ba lá trong rừng tràm, trong lung dừa nước mà bắn rơi máy bay Mỹ, bắt sống giặc lái. Nhiều thế hệ cán bộ cách mạng coi Miệt Thứ là vùng ân sâu nghĩa nặng, nơi còn đó những bà má anh hùng sinh ra những người con du kích anh hùng, những cô dân quân chống xuồng ba lá đi kháng chiến mà hình ảnh thân thương còn mãi. Miệt Thứ ngày nay không còn nhiều hình ảnh những mái nhà lợp trĩu lá dừa nước, xuồng ba lá xẻ dọc kênh rạch trắng xóa bọt nước. Ngày nay, đường bộ tới đâu, cầu cất chỗ nào thì dân cư tụ lại nơi đó. Ven sông Cái Lớn không còn hoang hóa như xưa, các cây cầu lớn vùng Tắc Cậu nối những trung tâm đô thị thương mại khiến Miệt Thứ gần lại, đồng rừng trở nên thân thương với các vựa nuôi thủy sản san sát bằng các phương pháp kỹ thuật nuôi ươm mới, năng suất cao. Các xóm, ấp tự quản an ninh trật tự và rừng được bảo vệ để phát triển du lịch sinh thái. Cùng tốc độ nông thôn mới được đẩy nhanh, du lịch đang mang đến cho vùng Miệt Thứ sinh khí, sức sống mới. Thúy Hằng
Bạn đang xem: Miệt thứ là gì Một điều thú vị là giữaThứ Chín và ThứMườisau này người dân còn đào thêm một con rạch dẫnra biển, và đặt tên là thứ… Chín Rưỡi (khu vực ấp Thạnh An, xã Đông Thạnh, huyệnAn Minh ngày nay)…Xưa nói đến “miệt thứ”,người ta thường hình dung ngay một nơi xa xôi, bất trắc, hoang vu. Dân vô miệtthứ được coi như toàn là thành phần “bất hảo”. Đó là những người trốn nợ, tá điềnchống lại địa chủ rồi trốn, trai gái yêu nhau trốn nhà đi do gia đình không thuậnhọ nên đôi, và có cả một số kẻ trộm cướp bị truy nã... nhưng nói chung là nhữngngười nghèo dắt díu nhau vô đây. Họ chỉ có cái xuồng là tài sản duy nhất. Rồi họđốn lá che chòi ở, cắt dây choại phơi khô bện dây đem bán. Dây choại ở đây mọcthành rừng, chắc, dài và dai như dây mây. Ngày xưa cất nhà, dựng cột, dừngvách, đan vó, bện đăng, làm lợp bắt cá tôm... thảy đều dùng dây choại. Vùng nàytrên cơm dưới cá. Khoét lõm ruộng chừng vài công, cấy lúa là có gạo ăn. Cá dướirạch thò tay xuống bắt lên cả rổ.Xem thêm: Bệnh Trĩ Nội Nên Ăn Gì Và Không Nên Ăn Gì? Người Bệnh Trĩ Nên Ăn Gì Và Kiêng Gì Ngoài các phân khu quantrọng, vùng đệm rộng 25.000ha đóng vai trò thiết yếu trong việc đảmbảo sựphục sinh của các loài đặc hữu của rừngU Minh Cà Mau. Hệ sinh thái rừngtràm U Minhcó 6 tháng ngập nước và 6 tháng khô hạn.Câytràm chiếm ưu thếtuyệt đối, được trồng trênthảm đất than bùn. Ngoài ra, nơi đây còn làthánh địa của móp, năn, sậy hay các loài dây leo đa dạng. Rừng U Minh Hạ khôngchỉ hoang sơ bởi cỏ cây, sông nước chằng chịt mà còn bởi những truyền thuyết vềcuộc đời bác Ba Phi gắn với những con vật tưởng chừng chỉ có trong tưởng tượngnhư loài trăn khổng lồ, cá sấu khổng lồ… Nếu có dịp ghé thăm rừng U Minh Hạ gầnrừng U Minh Thượng, du khách sẽ được trải nghiệm trên thuyền vỏ lãi, lênh đênhqua các con sông, con rạch. Khi đó, bạn có thể ngắm nhìn một khoảng trời Cà Maulấp lánh, ẩn hiện giữa tán rừng bạt ngàn, hay len giữa thảm bèo, giữa lau sậytrắng phau, đưa tay vớt nước, đùa nghịch. Hoặc du khách có thể thuê xuồng vào rừngcâu cá, cùng người dân tát mương bắt cá ở Cà Mau, bắt lươn, đi hái bồn bồn,sen, súng,…Thưởng thức đặc sản rừngU Minh tại chỗ chắc chắn là sức hút khó cưỡng với du khách. Bạn sẽ được theochân những người thợ vào rừng lấy mật ong, thử một lần ăn ong non chấm mật tươivừa cắt xuống. Hoặc ngồi dưới tán cây rừng lai rai cá lóc nướng trui, bồn bồnmuối, chuột đồng chiên cùng rượu trái giác rất thú vị. Đêm buông xuống, ngảlưng trên chiếc võng đung đưa, ngắm trời trăng, tận hưởng làn gió đồng nộitrong trẻo, miên man trong dòng xúc cảm về đất rừng phương Nam bạt ngàn. Đối diệnvới khu du lịch rừng U Minh Hạ là vườn quốc gia U Minh Thượng của tỉnh KiênGiang, cũng là một trong những điểm du lịch hấp dẫn.Gỏi nhộng ong chắc là đặcsản độc đáo nhất của rừng tràm U Minh. Người thợ lấy nhộng ong khéo léo tháo lấytổ của chúng, đem xuống nhúng trong nước sôi, chọn lấy các nhộng ong sạch, dùngchế biến ra đủ thứ món xào, cháo, lẩu… nhưng hấp dẫn nhất có lẽ là trộn gỏi. Nhộngong đem xào cùng hành phi thơm, cho thêm gia vị cho ngấm rồi đổ vào bát, trộn đềuvới bắp chuối non đã bào nhỏ, đậu phộng giã nhỏ, rau hẹ và một chút rau thơm xắtnhỏ, thêm ít mắm chua ngọt và đảo đều là đã đủ hương vị cho một món ăn đặc sảnđộc đáo. Mặc dù là món ăn tưởng chừng đơn giản nhưng không phải lúc nào cũng cónhộng ong, bởi vậy không phải dễ dàng để du khách được thưởng thức gỏi nhộngong khi tới đây.Lẩu mắm U Minh cũng là mộttrong số những đặc sản độc đáo của rừng U Minh. Món này hấp dẫn bởi trong đó sửdụng cá mắm sặc rô mề, cá lóc to hay lươn làm nguyên liệu chính, kết hợp vớinhiều loại rau đồng đặc trưng ở vùng ngập mặn. Ngoài ra, lẩu còn có thể chothêm thịt cua đồng, ốc hay thịt ba chỉ tuỳ khẩu vị từng thực khách.Xem thêm: Nam Sinh Năm 1997 Mệnh Gì Và Phong Thủy Hợp Mệnh Tuổi 1997, 1997 Mệnh Gì Và Phong Thủy Hợp Mệnh Tuổi 1997 Bồn bồn là một loại rauchỉ có ở vùng đất miền Tây. Lớn lên bởi phù sa bồi đắp nên được kể vào hàng rausạch và nhiều chất dinh dưỡng, đặc biệt có thể chế biến thành nhiều món vớihương vị khác nhau như xào tôm, trộn gỏi, muối dưa để ăn chấm với cá kho,… Bồnbồn được bóc vỏ, lấy phần củ hũ và phần thân non ngâm với muối, sau một tuần làcó thể thưởng thức. |
